لزوم تایید دادههای دستگاههای سل کانتر به وسیله روشهای دستی (گسترش و میکروهماتوکریت)

با افزایش روز افزون استفاده از دستگاههای سل کانتر خودکار برای شمارش سلولهای خونی اطلاعات علمی از وضعیت خونی بدن حیوان در زمان بسیار اندکی در اختیار کلینیسین دامپزشکی قرار می گیرد. همین باعث صرفه جویی در زمان گشته و باعث شده که گرایش و اعتماد همکاران دامپزشک برای استفاده از این دستگاه پیشرفته به صورت روز افزون افزایش یابد. اما آیا نتایج گزارش شده از این دستگاهها را می بایست کاملا پذیرا بود و به آنها اعتماد مطلق نمود؟به نظر این چنین نمی رسد، حتی گران قیمت ترین این دستگاهها مثل تمام دستگاه های ساخت دست بشر دارای خطا ها و ضعف هایی می باشد. ما در کلینیک روشی ابداع کردیم که در عرض کمتر از ۵ دقیقه داده های دستگاه سل کانتر را تایید و یا تکذیب می کنیم .این به ما کمک می کند تا با اطمینان خاطر بیشتری به صحت داده های دستگاه به درمان بیماران بپردازیم. وسایل:در اکثر مراکز آزمایشگاهی رسم بر این است که در کنار داده های سل کانتر یک گسترش نیز برای انجام تفریقی سلولی های سفید خونی یا همان به اصطلاح Diff تهیه می شود. از همین گسترش و تهیه خونی لوله میکروهماتوکریت می توان به اطلاعات زیادی دست پیدا کرد و داده های سل کانتر را تایید و یا تکذیب نمود. تایید صحت گزارش هماتوکریت و RBC: در بسیاری از موارد که باعث افزایش اندازه پلاکتهای( مگا کاریوسیت) و یا ترومبوسیتوز می شود، اندازه پلاکتها به نزدیکی گلبولهای قرمز رسیده و می تواند در شمارش گلبولهای قرمز اشکال ایجاد نماید و دستگاه انها را به جای گلبول قرمز بشمارد. بنابر این با تهیه یک لوله میکروهماتوکریت از نمونه خون و سانتریفیوژ کردن آن به مدت ۳ دقیقه می توان هماتوکریت دستگاه را با PCV میکرو هماتوکریت مقایسه نمود، معمولا داده های این ۲ نمونه نمی بایست بیش از ۳% با هم تفاوت داشته باشند، از طرف دیگر اگر دستگاه آنمی گزارش نماید، قسمت رنگ پریده داخلی داشته باشند. همچنین در قسمت بدنه گسترش تهیه شده از خون حیوان آنمیک دانسیته زیادی نداشته و نور میکروسکوپ بسیار پر نور تر به چشم اپراتور برخورد می کند.اگر سل کانتر تعداد RBC را بسیار کم گزارش کند احتمال وجود اشتباه در شمارش به خاطر به هم چسبندگی گلوبولها (Agglutination ) در اثر انمی های همولیتیک به وسطه ایمنی می باشد.در این حالت دستگاه تعدادی از گلبولهای به هم چسبیده قرمز را یک عدد می خواند.در این موارد وجود به هم چسبندگی و یا اسفریوسیت ها بر روی گسترش میتواند ما را کمک نماید تا علت پایین گزارش دادن دستگاه را متوجه شویم. تایید MCHC و MCV: هرگونه گزارش بالا یا پایین رفتن این پارامترها توسط دستگاه لزوما می بایست تعداد زیادی از سلولهای RBC را تحت تاثیر قرار داده باشد، به عنوان مثال ممکن است حیوان آنمیک باشد و دستگاه نیزMCHC را در محدوده طبیعی نشان دهد اما با نگاه گسترش تعداد قابل توجهی از حجمشان را قسمت رنگ پریده اشغال کرده باشد، با دیدن این حالت به هیپوکروما زی زود هنگام پی می بریم بدون اینکه دستگاه آن را گزارش کرده باشد، همچنین در بعضی موارد جبرانی بودن خون تعداد سلولهای پلی کروماتوفیلی به تعدادی نسبت که باعث تغییر در داده های دستگاه شودنمی رسند و دستگاه MCV را نیز درمحدوده طبیعی گزارش می نماید. اما با نگاه به گسترش و دیدن پلی کروماتوفیل ها می توان به وجود پاسخ مغز استخوان تا حدودی پی برد. به هم چسبندگی گلبولهای قرمز می تواند باعث بالا رفتن غیر طبیعی میزان MCV شود. در این موارد وجود به هم چسبندگی بر روی گسترش میتواند ما را کمک نماید تا علت بالا گزارش دادن این پارامتر توسط سل کانتر شویم. تایید شمارش WBC : برای این کار قسمت تک لایه گسترش می بایست مورد بررسی قرار گیرد . اگر دستگاه لوکوسیتوز اعلام کند به راحتی تعداد زیادی لکوسیت بر روی گسترش قابل دیدن است و اگر لوکوپنی اعلام کند تعداد بسیار کمی لوکوسیت ب رروی گسترش مشاهده میشود. اصولا تراکم گلبول های سفید در قسمت تک لایه می تواند تایید کننده داده های دستگاه باشد یعنی هر چه تراکم WBC ها بیشتر باشد می بایست تعداد گزارش شده توسط دستگاه نیز می بیست زیادتر باشد. اگر سل کانتر ۷۵ درصد نوتروفیل اعلام کرده، می بایست ۳ عدد از هر ۴ عدد گلبول سفید نوتروفیل باشد. اگر دستگاه سل کانتر ۱۰ درصد میزان لنفوسیتها را اعلام کرده می بایست ۱ عدد ازهر ۱۰ گلبول سفید لنفوسیت باشد. اگر دستگاه شمارنده ائوزینوفیلی اعلام کرده باشد می بایست به روی گسترش به راحتی ائوزینوفیل ها دیده شوند. اگر دستگاه لنفوپنی اعلام کرده باشد می بایست به روی گسترش لنفوسیت به سختی پیدا می شود .معمولا اکر تعداد لوکوسیت ها زیاد شوند میزان بافی کوت در میکرو هماتوکریت نیز افزایش پیدا میکند. برای تخمین میزان تقریبی گلبولهای سفید از روی گسترش می توان با لنز ۱۰ تعداد لکوسیتها را در ۱۰ فیلد شمرد، سپس تعداد WBC های شمرده شده را تقسیم بر ۱۰ کرد و حال عدد به دست امده را را ضربدر ۱۵۰-۱۰۰ نمود. با عدسی ۴۰ و ۲۰ نیز به همین صورت می توان محاسبه نمود ولی عدد حاصل را می بایست به ترتیب در۴۰۰ و ۲۰۰۰ ضرب نمود. فرمول زیر برای لنز ۱۰ و فرمول دومی برای لنز ۴۰ می باشد: تایید شمارش پلاکتها: دستگاههای سل کانتر در شمارش پلاکتها بسیار ضعیف هستند و معمولا در گربه ها به خاطر خاصیت چسبندگی یا Clumping پلاکتها با همدیگر اندازه آنها می تواند بزرگ شود و دستگاه آنها را اشتباها به جای RBC شمرده و میزان پلاکتها را کمتر از حد طبیعی گزارش نماید. بنابر این در هر زمانی که دستگاه میزان پلاکتها را کمتر از حد طبیعی گزارش نماید می بایست شک کلینیسین به اشکال دستگاه معطوف باشد .با بررسی گسترش این داده را می توان تایید و یا تکذیب کرد. برای این کار می بایست در قسمتهای تک لایه و پر مانند گسترش به دنبال به هم چسبندگی و یا دسته های پلاکت بگردیم که اگر وجود داشت داده های دستگاه قابل اطمینان نبوده و می بایست یکبار دیگر نمونه گیری انجام گیرد. در صورت عدم وجود چسبندگی یا دسته های پلاکت می بایست حداقل ۱۰-۸ پلاکت به ازای هر فیلد ۱۰۰ روغنی در قسمت تک لایه گسترش دیده شود، اگر دیده نشد آنگاه می توان تا حدودی به ترومبوسیتوپنی گزارش شده توسط دستگاه اطمینان نمود. کمتر بودن تعداد پلاکتها از ۳ عدد در زیر عدسی ۱۰۰ روغنی نشان دهنده کاهش چشمگیر و وجود ۲۵-۴۰ عدد پلاکت نشان دهنده افزایش تعداد پلاکتها در خون خواهد بود. میانگین تعداد پلاکتها در ۱۰ فیلد لنز ۱۰۰ امرسیون را اگر در ۲۰۰۰۰ ضرب کنیم میزان تقریبی پلاکتها در هر میکرولیتر از خون بدست می آید.  نتیجه گیری : استفاده از دستگاه های سل کانتر در بسیاری از موارد به دامپزشک اطلاعات ارزشمندی را در زمان بسیار کمی قرار میدهند.اما در بعضی از موارد این دستگاه ها می توانند خطاهایی داشته باشند و دامپزشک را در تشخیص گمراه می کنند.هر گاه دستگاه مورد غیر طبیعی را گزارش نمود بهتر است با رجوع به روشهای دستی مثل تهیه گسترش و میکروهماتوکریت با روش های بالا از صحت داده های دستگاه مطمئن شد تا تشخیص اشتباه انجام نگیرد.