گروتسک شگرف در داستان «مهره مار» اثر به آذین

پژوهش حاضر خوانشی از داستان «مهره مار» نوشته م. ا. به­آذین (۱۳۸۵-۱۲۹۳)، به­عنوان یک اثر گروتسک شگرف است. در ابتدا نمود گروتسک و شگرف در ادبیات غیرغربی مطرح و سپس سیر تاریخی این پدیده ­ها و ارتباط آنان با یکدیگر به صورت اجمالی بررسی می­شود. پس از مروری کوتاه بر سبک نگارش به­ آذین با اشاره به چندین دیدگاه، به بن­مایه اصلی داستان «مهره مار» به عنوان یک بن­مایه گروتسک و نیز پیشینه مهره مار در فرهنگ عامه پرداخته می­شود. در بحث اصلی، داستان با توجه به عناصر گروتسک و نیز جنبه­های شگرف آن، مورد بررسی قرار می­گیرد. روش پژوهش تحلیلی و کتابخانه­ای بوده و در تلفیقی از نظریه و نقد، عناصر کلیدی سبک گروتسک مطرح شده است و یک به یک در بستر روایت مرور و بحث می­ شوند. در ادامه بحث، آرایه­های ادبی و ماهیت بلاغی اثر در رابطه با گروتسک و نیز ارتباط گروتسک با فرهنگ مطرح می­ شوند. هدف از نقد داستان «مهره مار» از منظر گروتسک شگرف و بررسی عناصر داستانی در چارچوب گروتسک، مزید بر ارائه خوانشی از یک داستان ایرانی بر پایه نظریات غربی، برجسته نمودن کاربرد این چارچوب نظری در جمع ­بندی فرهنگی و اجتماعی از درون­مایه داستان و پیوند میان ساختار روایی و تفکر نویسنده است که درک و تفسیری فراتر از جهان داستان را با پردازشی غیرمستقیم و منحصربه فرد امکان پذیر می­ کند. بر این اساس، روایت مینیاتوری از هر جامعه ای­ را ترسیم می کند که در آن سرکوب و محدودیت همراه با حرص و خرافات در نهایت به تباهی و نیستی می ­انجامد.

Keywords:

استعاره , به آذین , تلاقی عناصر نامتجانس , شگرف , گروتسک , «مهره مار»