رفع برخی از دشواری های شعر خاقانی در چارچوب پدیده تداخل زبانی

شعر خاقانی پر از تصاویر، تعابیر و مفاهیم مختلفی است که کمتر در شعر فارسی نمونه دارد و همین موجب دشواری و دیریابی اشعار او شده است. تا امروز پژوهش ­های ارزنده ­­ای در شرح و شناخت زوایای اشعار دیریاب این شاعر بلندآوازه صورت گرفته، اما هنوز بسیاری از اصطلاحات و تعابیر شعر او به­ صورت دقیق فهم نشده­ است. فرضیه مقاله حاضر این است که یکی از دلایل دشواری شعر خاقانی، «تداخل زبانی» است. مفهوم تداخل زبانی به ­عنوان یکی از نتایج دوزبانگی به تاثیر (ناخودآگاه) زبان مادری گوینده در زبان دوم اشاره دارد. این مفهوم، حضور باورهای بومی و ویژگی های فرهنگی در گفتار و نوشتار گوینده را نیز شامل می شود. بنای فرضیه گفته شده بر واژه ها، جمله ها، تعابیر و اصطلاحاتی در شعر خاقانی است که در نظر گرفتن برابر ترکی آنها می تواند گره از شعر او بگشاید. خاقانی شاعری­ آذربایجانی است که به زبان­ فارسی شعر گفته­ است. درباره زبان مردم آذربایجان در قرن ششم و پیش از آن، بحث­های فراوانی صورت گرفته است. آنچه نویسندگان این مقاله در نظر دارند، فارغ از این بحث ها، فقط پژوهش در متن مکتوب خاقانی و گره گشایی از دشواری های آن است که به نظر می رسد در مواردی، عامل آن، تداخل زبانی باشد.

Keywords:

خاقانی , دوزبانگی , تداخل زبانی , آذربایجانی , فارسی