تحلیل فضاهای ذهنی در ادبیات داستانی کودکان به زبان فارسی: رویکرد شناختی

این پژوهش با رویکرد زبان شناسی شناختی، فضاهای ذهنی در داستان های کودکانه تالیف شده به زبان فارسی را مورد بررسی قرار داده است. زبان شناسی شناختی شاخه جدیدی از علم زبان شناسی است که از دهه ۱۹۷۰ ایجاد شده است. در این رویکرد، زبان منعکس کننده الگوهای فکری و مطالعه آن به معنای مطالعه الگوهای مفهوم سازی است. آنچه زبان شناسی شناختی را از رویکردهای دیگر زبان شناسی متمایز می کند، این است که فرض می شود زبان ویژگی های بنیادین و جزئیات طراحی ذهن بشر را می نمایاند. هدف این تحقیق، یافتن ساختارهای ذهنی و مفاهیم بنیادینی است که نویسندگان فارسی زبان، داستان های کودکانه را بر پایه آن ها بنا می کنند. داده ها به روش کتابخانه ای گردآوری شده اند. به این ترتیب که پس از مطالعه متن پنجاه داستان کودک، پنج نمونه به شیوه تصادفی انتخاب و به روش توصیفی - تحلیلی، در چارچوب نظریه فضاهای ذهنی فوکونیه (۱۹۹۷) تحلیل شده است. نتایج نشان می دهد که فضای پایه در داستان های بررسی شده، بر مفهوم «تنهایی» بنا شده اند و بر این پیش فرض استوار است که گرفتار شدن در تنهایی، معضلی همراه با رنج و اندوه بی اندازه است. به عبارت دیگر، تنهایی به عنوان مفهومی دارای بار معنایی منفی معرفی شده است که فضاهای ذهنی بعدی را درجهت فاصله گرفتن از آن می پروراند. به طور کلیشه ای، مواجهه شخصیت های داستانی با این معضل به طور غیرارادی و برخلاف میل آن ها بوده است، برای برون رفت از وضعیت موجود تلاش می کنند و درنهایت بر آن غلبه می کنند. داستان های بررسی شده حاوی پیام اخلاقی جمع گرایی و همنوع دوستی است و فضاهای ذهنی ایجادشده، مخاطب کودک را به سوی احساس توانمندی در روابط اجتماعی سوق می دهند. نتایج می تواند برای نویسندگان و ویراستاران کتاب های کودکان کاربرد داشته باشد.

Keywords:

داستان , زبان شناسی شناختی , زبان فارسی , فضاهای ذهنی , مفهوم سازی