هنجارگریزی معنایی بر گستره کارکردهای مجازی حواس (با نگاهی تطبیقی به شعر معاصر ایران و عراق)

از شگردهایی که شاعر به واسطه­ی آن، مخاطب را به دریافت­ نامتعاف از امور عادی می­رساند، آمیزش حواس بایکدیگر و نسبت عملکرد یک حس به حس دیگر است. این شیوه که در زبان فارسی «حس­آمیزی» نام دارد و معادل اصطلاح «تراسل الحواس» در زبان عربی است، مختص به ادبیات امروزین نیست و رگه­هایی از کاربرد آن، در آثار دینی و ادبی گذشته قابل مشاهده است. با این حال؛ خیال­انگیزی کارکردهای مجازی حواس در شعر معاصر، خطرپذیری بی­وقفه­ی شاعران در کاربردهای متنوع است که آنان را به گریز از تصویرپردازی­های تکراری و حرکت بر مسیرهای نامکشوف در این زمینه سوق داده است. در این پژوهش بر آن هستیم با نگاهی تطبیقی به شعر معاصر ایران و عراق به این پرسش پاسخ دهیم: مهمترین کارکردهایی که به شکل مشترک در سروده­های شاعران این دو سرزمین، رابطه­ی معمول میان نشانه و مصداق را درهم ریخته و در عرصه­ی معنایی حواس پنج­گانه، چالش ایجاد نموده،کدامند؟ نتایج این پژوهش نشان می­دهد که شیوه­های نوین تصویرپردازی­های شاعرانه در سروده­های شاعران این دو سرزمین، با «اعتماد برانگاره­های ذهنی» و «آشنایی­زدایی از کارکردهای حقیقی حواس»، جلوه­هایی مشابه از هنجارگریزی معنایی را ارائه نموده است.

Keywords:

هنجارگریزی معنایی , حس­آمیزی , ادبیات تطبیقی , شعر معاصر