تبیین نظر جرجانی در مبحث احوال مسند و مسندالیه و نقدی بر این مبحث در کتاب های بلاغی

در علم معانی که یکی از شاخه های علم بلاغت است، درباره چرایی ساختارهای زبانی و لایه های معنایی آ ن ها سخن گفته می شود و به دلیل مباحث زبانی ای که در این علم مطرح می شود، اشتراکاتی با علم نحو دارد؛ چنان که عبدالقاهرجرجانی مبدع این فن، آن را علم معانی النحو می نامد. یکی از مباحث هشت گانه این علم که در همه کتاب های بلاغت، از قدیمی ترین آثار تا تالیفات متاخر، ذیل بحث از احوال اسناد خبری مطرح می شود، مبحث احوال مسندالیه و مسند است که درباره تحولات و ویژگی های دو بخش نهاد و گزاره در جمله های خبری سخن می گوید. از جمله این حالات، تقدیم و تاخیر، معرفه و نکره، تکرار و حذف و تقیید است. با پیگیری این مباحث در متون ادبی مشخص می شود اشکالات و نواقصی در شیوه تبیین این مباحث در کتاب های بلاغی وجود دارد که ابهاماتی را درباره ماهیت طرح این مباحث ذیل احوال جمله های خبری و چگونگی تبیین آن ها ایجاد می کند. در این پژوهش ضمن بیان این ابهامات و مسائل، سعی شده است با ذکر شواهدی از متون ادبی به آن ها پاسخ داده شود و با تبیین نظریه نظم جرجانی در این زمینه، پیشنهادهایی برای اصلاح این بخش از علم معانی ارائه گردد.

Keywords:

علم معانی , احوال جمله های خبری , احوال مسندالیه , احوال مسند , نظریه نظم جرجانی