عوامل انسجام در داستان عدل صادق چوبک

مقوله انسجام، یکی از مباحث موردتوجه زبان شناسان، ازجمله زبان شناسان نقش گرا در تحلیل متن است. از نظر آنان، تحلیل متن عبارت است از مطالعه و بررسی ارتباط، همبستگی و پیوندهای موجود میان جمله ها در متون نوشتاری وکلامی. به عبارت دیگر، نکته مهم در چنین تحلیلی، مفهوم انسجام و چگونگی پیوند معانی جمله ها یا گزاره ها در یک متن است. در مقاله حاضر، با استفاده از نظریه تکامل یافته انسجام هلیدی و حسن (۱۹۸۵) در زبان شناسی نقش گرا، به تحلیل انسجام در  داستان کوتاه عدل ، برگرفته از کتاب داستان های کوتاه اثر صادق چوبک پرداخته می شود و نحوه کاربرد عناصر انسجامی در متن، موردبررسی قرارگرفته و میزان کاربرد هریک از عناصر انسجام نیز مقایسه شده است. پس از تحلیل و بررسی داده ها، این نتیجه حاصل شد که در داستان کوتاه عدل، انسجام دستوری به مراتب بیش از انسجام واژگانی به کار رفته و غالب نمونه های انسجام دستوری، مربوط به ارجاع شخصی است. این نتیجه گیری با ویژگی های سبکی چوبک کاملا منطبق است. شخصیت پردازی، عامیانه نویسی، شتابندگی و توصیف سوژه داستانی، از ویژگی های برجسته سبک چوبک است. نتایج این پژوهش، بسامد بالای عناصر انسجامی دستوری را نسبت به عناصر انسجامی واژگانی در متون ادبی داستانی تایید می کند. کاربرد واو عطف بین دو بند که در الگوی هلیدی، ادات ربط افزایشی نامیده می شود، در نثر چوبک از بسامد بالایی برخوردار است. تاثیر واو عطف و استفاده از جملات کوتاه در سرعت بخشیدن به نثر که یکی از ویژگی های سبکی چوبک بوده، کاملا مشهود است.

Keywords:

functional linguistics , Theory of Halliday and Hasan , nonstructural cohesion , lexical cohesion , grammatical cohesion