واکاوی اراده، قصد و رضا در فقه اسلامی و حقوق ایران

چکیده شک نیست که اراده از مختصات انسان است؛ لیکن در چیستی آن، فلاسفه و متکلمین دیدگاه های متفاوتی دارند. شکل گیری اراده در انجام هر عملی به ویژه عمل حقوقی که مورد بحث ما در این نوشته است طی مراحلی صورت می پذیرد که عبارتند از: ۱- تصور وجود عمل ۲- سنجش میزان نفع و ضرر ۳- تصدیق لزوم انجام عمل (رضا) ۴- تصمیم ۵- اجرا. برای تحقق هر عمل حقوقی، قصد انشا ضروری است که در مقابل آن قصد اخبار قرار دارد. اراده در اعمال حقوقی در دو چهره ی ظاهری و باطنی نمود می یابد که در صورت تزاحم، اراده ی باطنی مقدم خواهد بود. با لحاظ مراحل شکل گیری اراده و وجوه افتراق قصد و رضا درمی یابیم که قصد، عنصر سازنده ی عقد؛ و رضا، شرط اعتبار آن است. لذا عقد در حالت فقدان قصد، باطل؛ و در صورت فقدان رضا، غیرنافذ می باشد. در این نوشته سعی شده است در هر مبحث دیدگاه های فقها (امامیه و عامه) و حقوق دانان (داخلی و خارجی) بررسی و تبیین شود.

Keywords:

اراده , قصد , قصد انشا , رضا , اکراه