بررسی تنوع فنوتیپی جمعیت های مختلف گیاه دارویی پونه کوهی برگ باریک(Mentha Mozaffarianii Jamzad)

پونه کوهی برگ باریک (Mentha Mozaffarianii Jamzad) گیاهی معطر، دارویی و اندمیک جنوب ایران است؛ برداشت بی رویه، خشکسالی و از بین رفتن برخی از رویشگاه های طبیعی، سبب افزایش خطر انقراض این گونه منحصر به فرد شده است. از این روی به منظور بررسی تنوع ریخت شناسی این گیاه، نه جمعیت از آن طی سال های ۱۳۹۸-۱۴۰۰ از رویشگاه های طبیعی آن جمع آوری و ۲۳ صفت مورفولوژیک ارزیابی شد. نتایج تجزیه واریانس، بیانگر وجود تنوع بین جمعیت های مورد مطالعه بود. جمعیت ها از نظر تمامی صفات مورد بررسی به جز صفات تعداد برگ در انتهای شاخه، نسبت طول به عرض برگ و تعداد شاخه گل دهنده تفاوت معنی دار آماری (در سطح احتمال ۵ درصد) نشان دادند. نتایج ضرایب همبستگی صفات نشان داد که بین بیشتر صفات مورد بررسی همیستگی معنی داری وجود دارد. بر اساس نتایج تجزیه عاملی، ۶ مولفه اصلی در مجموع ۴۵/۷۶ درصد از واریانس کل بین صفات را توجیه کردند. مولفه های اول ، دوم و سوم به ترتیب ۲۴/۲۳ ، ۸/۱۵ و ۶۴/۱۳ درصد از واریانس کل را توجیه کردند و به عنوان مولفه های موثر در ارتفاع بوته،  گل آذین، و تاج پوشش شناخته شدند. در تجزیه کلاستر با استفاده از روش Ward ، جمعیت ها را در سه گروه اصلی قرار گرفتند. جمعیت های کلاستر۳ دارای میانگین ارتفاع و سطح تاج پوشش بیشتری نسبت به سایر کلاسترها بودند. ارزیابی تنوع فنوتیپی و ایجاد کلکسیون های نگهداری ژرم پلاسم برای تسهیل مدیریت و بررسی بهتر منابع ژنتیکی در برنامه های اصلاحی ضروری است. ارزیابی تنوع فنوتیپی موجود، می تواند اطلاعات مفیدی در مدیریت کلکسیون ها و ژرم پلاسم در پونه کوهی برگ باریک فراهم آورد. داده های حاصل از این تحقیق در شناسایی جمعیت های مناسب برای اهداف اصلاحی، مفید و ارزشمند است.

Keywords:

Mentha Mozaffarianii , Endemic species , multivariate analysis , Correlation