بررسی تنوع ژنتیکی برخی از جمعیت های گیاه دارویی دم شیر (Leonurus cardiac L.) با استفاده از نشانگرهای AFLP

چکیده دم شیر (cardiaca Leonurus) گیاهیست دارویی از تیره نعنائیان که به دلیل اثرات رقیق کنندگی خون و آرام کنندگی عضلات قرن­هاست که مورد استفاده قرار می­گیرد. این گیاه در ایران دارای پراکندگی و تنوع بالایی است، به طوری که از ۴ زیر گونه موجود در دنیا، ۳ زیر گونه آن در ایران وجود دارد. در این تحقیق به منظور بررسی تنوع ژنتیکی ۴۷ ژنوتیپ از ۶ جمعیت دم­شیر و تعیین روابط خویشاوندی بین آنها از نشانگر AFLP استفاده شد. چهار جفت ترکیب آغازگری EcoRI/MseI در مجموع ۶۰۸ نوار قابل امتیازدهی ایجاد نمود که ۳۵۵ نوار (۵۸ درصد) چند شکل بودند. متوسط شباهت ژنتیکی نمونه­های مورد آزمایش بر پایه ضریب Nei، ۲۶/۰ (۳۰/۰-۲۱/۰) تخمین زده شد. تجزیه واریانس مولکولی نشان داد که تنوع ژنتیکی به طور عمده در درون جمعیت­های مورد بررسی (۵۷ درصد) بیشتر از بین جمعیت­ها (۴۳ درصد) بود. دندروگرام بدست آمده با استفاده از روش UPGMA، ۴۷ ژنوتیپ دم­شیر را به ۵ گروه اصلی تقسیم کرد. نتایج حاصل از ماتریس تشابه به ترتیب بیشترین و کمترین تشابه را بین نمونه­های طالقان ۶ و طالقان ۷ با مقدار ۷/۰ و نمونه های درگز ۱ و طالقان ۷ با مقدار ۰۶/۰ نشان داد. تمامی تجزیه و تحلیل­ها نشان از الگوی نواری کاملا متفاوت زیر گونه turkestanicus Leonurus cardiaca subsp. از منطقه درگز بود. ضریب تمایز ژنتیکی در میان جمعیت ها (Gst) به مقدار ۳۷/۰ (۳۷ درصد) و برآورد جریان ژنی (Nm)، به طور متوسط تعداد مهاجرت رد و بدل شده در هر نسل در میان جمعیت­ها برابر ۸۵/۰ (۸۵ درصد) با فرض تعادل هاردی واینبرگ محاسبه شد. تبادل پایین ژن در بین جمعیت­های دمشیر می­تواند به دلیل فاصله زیاد بین رویشگاه­ها باشد. اطلاعات بدست آمده نشان می­دهد که جمعیت درگز می­تواند به عنوان یکی از والدها در انجام کارهای اصلاحی و تلاقی با سایر جمعیت­ها و زیرگونه­ها استفاده شود.

Keywords:

واژه های کلیدی: ارتباط ژنتیکی , AFLP , چند شکلی , جریان ژنی