بررسی تنوع در خصوصیات مورفولوژیک برگ و میوه گونه داغداغان (L. Celtis australis) در شرایط جغرافیایی مختلف

با توجه به تخریب وسیع رویشگاه های داغداغان در شمال ایران، مطالعه تنوع ژنتیکی و شناخت نیازهای اکولوژیک آن جهت حفاظت و مدیریت اصولی­تر، ضروری به نظر می­رسد. در این راستا تحقیق حاضر در نظر دارد تا براساس صفات مورفولوژیکی برگ و میوه و با استفاده از روش های آماری چند متغیره، تنوع جغرافیایی این گونه را در بین جمعیت­های مختلف مورد مطالعه قرار دهد. برای انجام این تحقیق از سه رویشگاه طبیعی گونه داغداغان، تعداد ۱۰ پایه از هر رویشگاه و با فاصله حداقل ۱۰۰ متر از یکدیگر انتخاب و برخی از صفات مورفولوژیک برگ و میوه اندازه­گیری گردید. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که بجز طول دمبرگ، عرض منقارک، تعداد دندانه، وزن میوه و طول دمگل جمعیت های مورد مطالعه از نظر سایر صفات مطالعه شده دارای تفاوت معنی­داری با یکدیگر بودند. به منظور تعیین مهمترین صفات مورفولوژیک در ایجاد تمایز بین جمعیت از تجزیه به مولفه­های اصلی (PCA) استفاده گردید. پنج مولفه اول ۹/۸۱ درصد واریانس­ها را به خود اختصاص دادند. در تشکیل مولفه اول، عرض برگ، عرض برگ در ۱/۰ طول آن، طول برگ و در رابطه با مولفه دوم ابعاد میوه (طول، عرض، ضخامت و وزن میوه) اهمیت بیشتری را در مقایسه با سایر صفات از خود نشان دادند. در تبیین مولفه سوم، طول منقارک، عرض روزنه و عرض برگ در ۹/۰ طول آن، نقش مهمتری را ایفا می نمایند. بررسی میزان پلاستیسیتی صفات نشان از تاثیرپذیری زیاد صفات وزن برگ، طول منقارک برگ، عرض برگ به ویژه در ۹/۰ طول آن دارد، این در حالی است که ابعاد میوه شامل طول، عرض و ضخامت آن به همراه تعداد دندانه برگ و طول روزنه، پلاستیسیتی کمتری در مقایسه با سایر صفات نشان دادند. به طور کلی از نتایج این تحقیق می­توان وجود تنوع به ویژه تنوع درون جمعیتی در صفات مورفولوژیک برگ گونه داغداغان را استنتاج نمود. همچنین می­توان از صفات طول دمبرگ ، عرض منقارک و تعداد دندانه­ها به دلیل تاثیر­پذیری کمتر از شرایط محیطی به عنوان صفاتی متمایز کننده در تفکیک گونه­های داغداغان از یکدیگر استفاده نمود.

Keywords:

Genetic variation , plasticity , Multivariate statistical methods , cluster analysis