بررسی عملکرد علوفه، صفات مورفولوژیکی و صفات کیفی در ۱۸ رقم و اکوتیپ یونجه زراعی Medicago sativa در شرایط مطلوب و تنش خشکی

به منظور مقایسه عملکرد علوفه و ارتباط آن با صفات مورفولوژیکی و کیفی در یونجه زراعی، ۱۸ رقم و اکوتیپ داخلی و خارجی در شرایط مطلوب و تنش خشکی با استفاده از طرح بلوکهای کامل تصادفی در سه تکرار در سال ۱۳۷۹ و۱۳۸۰ در مجتمع تحقیقات البرز کرج مورد ارزیابی قرار گرفتند. عملکرد علوفه خشک، تاریخ گلدهی، وضعیت رشد در تابستان و زمستان، تراکم ساقه در واحد سطح، ارتفاع تاج پوشش، مقاومت به سرخرطومی یونجه، نسبت برگ به ساقه و درصد پروتئین و فیبرخام مورد اندازه گیری قرار گرفتند. در شرایط مطلوب اختلاف بین ارقام و اکوتیپها برای تاریخ گلدهی، وضعیت رشد، درصد پروتئین و فیبرخام (در سال اول) و ارتفاع بوته، نسبت برگ به ساقه و عملکرد علوفه (در سال دوم) معنی دار بود. در تنش خشکی اختلاف معنی داری برای ارتفاع بوته (سال اول) و درصد پروتئین (سال دوم) در میان ارقام وجود داشت. در تجزیه مرکب داده ها، عامل زمان (سال) برای کلیه صفات در هر دو شرایط معنی دار بود ولی اثر متقابل رقم´ سال برای ارتفاع بوته و درصد فیبرخام فقط در شرایط مطلوب معنی دار بود، در مقایسه میانگین ارقام، یونجه یزدی و کانکریپ زودترین و هراتی و مراغه دیرترین تاریخ گلدهی را داشتند. ارقام همدانی، امریکا ۲۵۶۴ و سنت لویز ۱۰۰۹ در شرایط مطلوب و همدانی، فائو ۲۴۳۶ و هانترریور در شرایط تنش خشکی بیشترین ارتفاع بوته را دارا بودند. یونجه مراغه و امریکا ۲۵۶۴ بیشترین نسبت برگ به ساقه را به ترتیب در شرایط مطلوب و تنش خشکی دارا بودند. برای مجموع عملکرد علوفه سالیانه، اختلاف میان ارقام فقط در سال دوم معنی دار بود. برای مجموع دو سال، همدانی و فائو ۲۴۳۵ با متوسط عملکرد ۷ تن و سیمرچنسکایا، فائو ۲۴۳۵ و نوماد با عملکرد ۵/۱ تن بیشترین علوفه خشک در هکتار را به ترتیب در شرایط مطلوب و تنش خشکی تولید نمودند. به طورکلی، ارقام همدانی، هراتی، فائو ۲۴۳۳ و فائو ۲۴۳۶ برای شرایط مطلوب و ارقام قره یونجه، همدانی، نوماد، فائو ۲۴۳۵، هانترریور و سنت لویز ۱۵۲۹ برای زراعت دیم توصیه شدند. از نظر کیفیت علوفه، قره یونجه نسبت به یونجه همدانی از کیفیت بهتری برخوردار بود. همبستگی فنوتیپی بین صفات در هر دو شرایط به نسبت پایدار بود. عملکرد علوفه و ارتفاع بوته با درصد پروتئین همبستگی منفی و با درصد فیبر همبستگی مثبت داشتند. ارتفاع بوته با عملکرد علوفه و وضعیت رشد زمستانه همبستگی مثبت و معنی دار داشت. نسبت برگ به ساقه با درصد پروتئین همبستگی مثبت و با صفات تراکم ساقه و ارتفاع بوته همبستگی منفی و معنی دار داشت.

Keywords:

یونجه زراعی , تنش خشکی , عملکرد علوفه , کیفیت علوفه و صفات مورفولوژیکی