شناسایی عامل شانکر باکتریایی درختان فندق در استان گیلان

تا کنون دو گونه از باکتریهای جنس Pseudomonas، شامل P. avellanae و P. syringae pv. syringae به عنوان مولد بیماری شانکر باکتریایی و عامل زوال و خشکیدگی درختان فندق (Corylus avellana) شناسایی شده اند. علائم عمده بیماری ایجاد شده توسط P. avellanaeشامل پژمردگی سریع جوانه ها، سرشاخه ها و شاخه های درختان طی بهار و تابستان می باشد. برگها پژمرده و خشکیده شده و تا مدتها پس از خشکیده شدن متصل به ساقه باقی می مانند (Scortichini & Mehlenbacher, ۲۰۰۱). پوست و کامبیوم درختان بیمار تغییر رنگ داده، ریشه های اولیه نکروز شده و در نهایت منجر به مرگ گیاه می شود (Scortichini & Tropiano, ۱۹۹۴). گیاهانی که مورد حمله P. avellanae قرار گرفته اند در فاصله چند هفته کاملا پژمرده، به سرعت خشکیده شده و می میرند. به همین دلیل بیماری ناشی از این باکتری را مرگ درختان فندق نامیده اند (Scortichini, ۱۹۹۹). علائم ایجاد شده بوسیله P. syringae pv. syringae خفیف تر بوده و حالت پژمردگی سریع و مرگ درختان فندق در اثر این باکتری مشاهده نشده است (Scortichini, ۲۰۰۲). در ایران مطالعات مختصری در زمینه شناسایی و بررسی باکتریهای بیماری زای فندق انجام شده است و تنها گزارش مرتبط با باکتریهای Psudomonas بیماریزای فندق، جداسازی باکتری P.syringae از درختان فندق منطقه دوهزار تنکابن است که حسن زاده و مهدویان از درختان فندق این منطقه که علائم زردی، پژمردگی و تغییر رنگ آوندی را از خود نشان می دادند، باکتری P.syringae را جداسازی و شناسایی نمودند (حسن زاده و مهدویان،۱۳۷۷). با توجه به خسارت زا بودن باکتریهای Pseudomonas روی درختان فندق و عدم انجام مطالعه روی این باکتریهای بیماری زا در گیلان، طی سال ۱۳۸۳ درختان فندق مناطق مختلف استان گیلان بازدید شده و از درختان دارای علائم مشکوک نمونه برداری گردید. پس از کشت عصاره بافت های آلوده روی محیط کشت های NA و King's B کلنی هایی کرم رنگ و دارای حالت فلورسانت جداسازی شدند. جدایه ها گرم منفی، لوان مثبت، اکسیداز و پکتیناز منفی، کاتالاز مثبت و هوازی اجباری بوده، روی برگ توتون واکنش فوق حساسیت ایجاد کرده و قادر به هیدرولیز ژلاتین نبودند. بر اساس این خصوصیات، جدایه ها به عنوان جنس Pseudomonas شناسایی شدند. برای انجام آزمون تولید سیرینگومایسین از قارچ Geotrichum candidum استفاده شد (Young et al., ۱۹۹۲). جدایه ها دارای قابلیت ایجاد هسته یخ و تولید سیرینگومایسین بودند ولی قادر به تولید ایندول، احیاء نیترات، تولید H۲S، تحمل نمک طعام ۷% و هیدرولیز نشاسته نبوده و توین ۸۰ و کازئین را هیدرولیز نمودند. همچنین جدایه ها قادر به استفاده از تارتارات، ال- سیستئین، لیزین، لاکتوز، رامنوز، مالتوز، ال-آرابینوز، ریبوز، گلیسین، تریپتوفان و دکسترین نبودند، ولی از دی- سوربیتول، رافینوز، تره هالوز و سوکروز استفاده کردند. آزمون بیماری زایی جدایه ها روی برگ ها، میوه ها (Yessad et al., ۱۹۹۲) و جوانه های سرشاخه فندق (Jones, ۱۹۷۱) نیز مثبت ارزیابی گردید. بر اساس مجموع خصوصیات فیزیولوژیکی و بیوشیمیایی (جدول ۱) جدایه ها به عنوان P. syringae pv. syringae شناسایی شدند (Schaad, ۲۰۰۱). الکتروفورز پروتئین (SDS-PAGE) با استفاده از روش Laemmli با اندکی تغییرات انجام گرفت (Laemmli, ۱۹۷۰). کلیه جدایه ها در الکتروفورز پروتئینی تام سلولی به روش یک بعدی در ژل پلی اکریل آمید ۱۲% نوارهایی تولید نمودند و پروفیل پروتئینی جدایه ها با جدایه مرجع این پاتوار دریافت شده از کلکسیون باکتریهای بیماری زای فرانسه (CFBP) نیز درصد بالایی از تشابه را میان آنها نشان داد. در این بررسی برای اولین بار بیماری زایی این پاتوار روی درختان فندق در استان گیلان گزارش شد. باکتری P. avellanae از هیچ یک از نمونه های مشکوک مشاهده شده، جداسازی نشد و وجود آن روی درختان فندق استان به اثبات نرسید.

Keywords:

فندق , باکتری بیماری زا , Pseudomonas , شانکر باکتریایی , گیلان