منطقه گرایی در سیاست خارجی ایران در دوران پهلوی دوم

وقوع تغییرات ژئوپلیتیکی در محیط امنیتی ایران در کنار تحکیم قدرت شاه در اواخر دهه ۱۳۴۰ افزایش نقش آفرینی منطقه ای رژیم پهلوی را به همراه داشت. بر این اساس بود که رژیم پهلوی ضمن مطرح کردن خود به عنوان قدرت برتر منطقه ای نفوذ خود را در خلیج فارس گسترش داد و در جهت حفظ ثبات و امنیت منطقه ای گاه با استفاده از قوه قهریه و گاهی با بهره گیری از دیپلماسی و گسترش روابط با همسایگان سعی در ایفای نقش ژاندارمی کرد. در سطح بین المللی کاهش فشار ساختاری نظام بین الملل ناشی از عواملی چون تنش زدایی در دوران جنگ سرد، خروج بریتانیا از خلیج فارس و دکترین نیکسون به همراه توسعه توانمندی های داخلی موجب ایفای نقش سه گانه رهبری، پاسداری و پشتیبانی منطقه ای از سوی رژیم پهلوی شد. درحقیقت با توجه به قرار گرفتن خلیج فارس در ذیل بلوک غرب و روابط شاه با واشنگتن، رژیم پهلوی به نیابت از ایالات متحده به تامین امنیت این منطقه پرداخت. دو متغیر نظام بین الملل و شخصیت تصمیم گیرنده مهم ترین متغیرهای تاثیرگذار بر روند سیاست خارجی و منطقه گرایی ایران در این دوره بوده اند. سیاست منطقه گرایی ایران در دوره پهلوی دوم، همسو با ساختار قدرت در نظام بین الملل و بر اساس خوانش منافع ملی صورت گرفته است. ضمن اینکه ایران در این دوره، متاثر از ساختار نظام دو قطبی و جنگ سرد، همچنین بر اساس روحیات و شخصیت محمدرضا شاه، به عنوان مهم ترین فرد در تصمیم گیری و اجرای سیاست خارجی، خواهان کسب برتری و سرکردگی در منطقه بوده است. نوع روش تحقیق توصیفی – تحلیلی و بر مبنای مطالعات کتابخانه ای می باشد.

Keywords:

منطقه گرایی , سیاست خارجی , پهلوی دوم , خلیج فارس