گونه شناسی خانه های سنتی (مطالعه موردی: روستای هلسم- شهرستان چرداول)

معماری بومی روستایی مناطق غربی ایران، در گذر زمان، به آرامی تکامل یافته و دارای بنیان­ها، مولفه­ها و مبانی نظری مرتبط با ساختار مختص به خود شده است؛ به گونه­ای که از گزند تهاجم تفکرات به اصطلاح وارداتی، مصون مانده و اصالت و بکر بودن خود را حفظ کرده است؛ از طرفی، روستاهای این مناطق، معماری ویژه­ای بر اساس نوع توپوگرافی و اقلیم منطقه دارند که در این میان، روستای هلسم در شهرستان چرداول، نمونه ای شاخص و دارای اهمیتی ویژه به حساب می آید. اطلاعات این مقاله که با هدف بررسی و تحلیل گونه­های معماری بومی و سنتی روستای هلسم نگاشته شده، با استفاده از مطالعات کتابخانه­ای و مشاهدات میدانی گردآوری شده است. جامعه آماری آن نیز، مشتمل بر ۱۵۰ بنای مسکونی و ۴۵ خانه سنتی است که دارای معماری ارزشمندی هستند. در این پژوهش، ضمن توصیف عوامل شکل دهنده به بافت روستا؛ مانند: اقلیم و وضعیت جغرافیایی؛ عناصر کالبدی، گونه­شناسی بناها و فضاهای موجود در آن نیز معرفی شده است؛ همچنین این پژوهش، نشان می دهد که بیشتر بناها در این روستا برای بهره گیری از تابش آفتاب در فصل زمستان، جهتی رو به جنوب دارند و معابر نیز در جهتی شرقی - غربی شکل گرفته اند؛ همچنین در بافت روستای هلسم دو گونه معماری؛ شامل: خانه­های طارمه­دار (در دو نوع دو و چند اتاقه) و خانه­های فاقد طارمه یا دوطبقه وجود دارد. فضاهای سکونتی و خدماتی در خانه­های طارمه­دار، دور از هم؛ ولی در یک سطح ایجاد شده­ است؛ اما فضای مسکونی در خانه­های فاقد طارمه، به دلیل توپوگرافی دامنه کوه؛ همچنین بهره مندی از گرمای ناشی از وجود حیوانات در طبقه همکف، بر روی طویله قرار گرفته است. در این میان، خانه­های طارمه­دار چند اتاقه با ۶۴٪ (بیشترین)، خانه­های طارمه­دار دو اتاقه فاقد نشیمن با ۲۷٪ و خانه­های فاقد طارمه با ۹٪ (کمترین)، بافت سنتی روستا را تشکیل می دهند.

Keywords:

شهرستان چرداول , روستای هلسم , معماری روستایی , گونه شناسی