پتروگرافی و ژئوشیمی و طبقه بندی شهاب سنگ کندریتی یافت شده در کویر شهداد، دشت لوت

مقدمه شهاب سنگ ها به عنوان موادی که تاریخ خلقت جهان را ذخیره کرده اند، مورد توجه محققان هستند. این در حالی است که سنگ شناسی شهاب سنگ ها در کشور ما کمتر مورد توجه قرار گرفته است. در این تحقیق دو قطعه شهاب سنگ کشف شده در کویر شهداد واقع در جنوب غربی دره لوت مورد بررسی های پتروگرافی و ژئوشیمیایی قرار گرفته اند. گزارش کشف این شهاب سنگ در سال ۲۰۱۸ در بولتن جهانی ثبت شده است. در حال حاضر، تنوع قابل توجهی از موضوعات در تحقیقات شهاب سنگ وجود دارد. علاوه بر این، مطالعات گسترده پتروگرافی و ژئوشیمیایی در زمینه طبقه­بندی و سنگ شناسی این سنگ ها در حال انجام است. به­طور کلی، تحقیقات گسترده و تخصصی در این زمینه در اکثر دانشگاه های مطرح جهان، از جمله مراکز علمی اروپایی و آمریکایی (به عنوان مثال، مرکز شهاب سنگ ناسا و آزمایشگاه G-Time دانشگاه بروکسل) انجام می شود. شهاب سنگ مورد مطالعه همچنین بزرگترین شهاب سنگ کندریتی کشف شده در ایران است. این امر موضوع این پژوهش را از نظر علمی اهمیت ویژه ای می بخشد. هدف اصلی این تحقیق طبقه­بندی پتروگرافی و ژئوشیمیایی این شهاب سنگ است. دو قطعه از این شهاب سنگ که بخشی از یک شهاب سنگ بزرگتر با جرم تخمینی ۹۰ کیلوگرم را تشکیل می دهد، در منطقه ای به وسعت ۵ کیلومتر مربع در بخش غربی کویر لوت و در مجاورت شهر شهداد در استان کرمان کشف شده است. مواد و روش­ها نمونه دستی شهاب سنگ های کویر لوت در ایران، سطحی کاملا تیره از قهوه ای تیره تا سیاه را نشان می دهد. این شامل رگماکلیپت ها و شکستگی های کششی ناشی از برخورد با سطح زمین است. یک پوسته نازک ذوب شده، به قطر ۱/۰ میلی­متر، سطح نمونه را می پوشاند. این پوسته یک سطح سنگی تازه را با رنگ قهوه ای روشن و لکه های خاکستری تا قهوه ای روشن نشان می دهد. کندرول ها که به لکه ها معروف هستند، قطری بین ۲/۰ تا ۵/۰ میلی متر دارند و چگالی آن بین ۶۰ تا ۷۵ درصد سطح نمونه دستی است (شکل ۳a)پوسته مذاب نازک با قطر ۱/۰ میلی­متر تقریبا تمام سطح نمونه را می پوشاند. وجود ترکیبات پیروکسن و الیوین در شهاب سنگ مورد مطالعه نشان می دهد که این نمونه از گروه کندریت های معمولیOC  بوده و در گروه کندریت­های L و H طبقه­ بندی می شود. بافت داخلی کندرول ها حاکی از آن است که این شهاب سنگ متعلق به گروه­های POP و BO است که با شهاب سنگ هایی همراه است که دمای بالا و سرعت خنک کننده ۱۰۰۰ تا ۱۵۰۰ درجه در ساعت را تجربه کرده اند. سه قطعه از این سنگ به منظور تجزیه و تحلیل شیمیایی با روش دستی خردایش و نزمایش شده است. نتایج و بحث وجود کانی های پیروکسن و الیوین در شهاب سنگ مورد مطالعه نشان می دهد که این نمونه از گروه کندریت های معمولی OC بوده و در گروه کندریت­های L و H طبقه­بندی می شود. بافت داخلی کندرول ها نشان می دهد که متعلق به گروه POP و BO است که مربوط به شهاب سنگ­هایی با دمای بالا و سرعت سرمایش ۱۰۰۰ تا ۱۵۰۰ درجه در ساعت است. نمودار نسبت Al/Mn در مقابل Zn/Mn  (شکل ۶) مکان انواع مختلف کندریت های رایج و نمونه های معمولی کندریت ها (کندریت های شناخته شده از سراسر جهان) را نشان می دهد (Kallemeyn et al, ۱۹۹۱, ۱۹۹۴, ۱۹۹۶, ۱۹۷۸, ۱۹۸۹; Kallemeyn and Wasson, ۱۹۸۲). دایره­های آبی رنگ در این شکل نمایانگر شهاب سنگ شهداد هستند. ترکیب سیلیکات ها و مرزهای غضروفی شهاب سنگ مورد مطالعه نشان دهنده نوع چهارم سنگ شناسی است. با توجه به عدم اکسیداسیون قابل مشاهده فلز یا سولفید در نمونه و وجود طیف لیمویی رنگ، می توان استنباط کرد که درجه هوازدگی W۰ است. در اکثر مقاطع بررسی شده از کریستال­های الیوین، یک سری شکستگی­های مسطح و نامنظم در سطح الیوین و شکستگی­های صفحه­ای در کانی پیروکسن مشاهده می شود که نشان دهنده ذوب مجدد است. نتیجه­ گیری با توجه به مقایسه نمودارهای ستونی عناصر کمیاب مربوط به شهاب سنگ های شهداد با کندریت های معمولی  Antonin (L۴-۵)ارائه شده است. ترکیب عناصر این دو گروه شهاب سنگ ها با کمی اختلاف شبیه به هم هستند که این قضیه تاییدی بر کندریت معمولی از نوع L۵ بودن شهاب سنگ های شهداد است. رده بندی شهاب سنگ های شهداد به وسیله نمودارهای ژئوشیمیایی که براساس مقدار سیلیس و عناصر آلکالن است و نمودار عناصر آلکالی (Na۲O, K۲O) در مقابل سیلیس آلکالی بودن شهاب سنگ های شهداد مشخص است. با توجه به تمام شواهد موجود بدنه سیارک مادر شهاب سنگ های کندریتی L۵ شهداد، از نوع سیارکیS  کندریت معمولی است.

Keywords:

سنگ نگاری شهاب سنگ ها , سیارک ها , طبقه بندی کندریت ها , کندریت , کویر شهداد