نکاتی درباره ساختاردستوری نثر اعجاز خسروی امیرخسرو دهلوی

در این مقاله به طور نمونه ساختار برخی عنا صر دستوری مانند فعل و برخی ویژگی های دیگر متن اعجاز خسروی ، پنج ر ساله توامان از امیرخسرو دهلوی، ادیب و شاعر قرن هفتم و هشتم شبه قاره از منظری زبان شناختی توصیف می شود. اعجاز خسروی یکی از نمونه های نثر فنی فارسی هندی است که حائز برخی مختصات صرفی دوران خود و متاثر از سبک نثر دوران خوارزمشاهی و ازجمله مکاتبات رشیدالدین وطواط، یکی از متون مطرح منشیانه و انشانویسی در شبه قاره بوده است. امیرخسرو دهلوی که به طوطی هند اشتهار دارد، در قرنی می زیسته که جلال الدین محمدرومی( وفات:۶۷۲ق) و سعدی شیرازی (وفات بین ۶۹۵-۶۹۱ق) می زیستند. در اینجا، بررسی برخی عناصر دستوری اعجازخسروی، موردنظر است. در رفتار صرفی افعال، حفظ و ثبات صورت و ساختار فعل بسیط و نیز تحول یا گرایشی در زبان در جهت تشکیل افعال مرکب مشهود است.پیروی از الگوی اثری مانند گلستان سعدی در سبک نگارش و بخش بندی کلام آهنگین، تقدم افعال در برخی جمله بندی ها و نیزکاربرد صنایع لفظی، به ویژه تلمیح، تلفیق عبارات عربی و فارسی، در اعجاز خسروی، همه دیده می شود. زبان نثر برخی از مکاتبات در اعجاز خسروی ادبی است یعنی کاربرد صنعت های ادبی از قبیل تشبیه، استعاره، کنایه و مجاز از ملزومات آن بود است، که در جای جای متن به چشم می خورد.

Keywords:

اعجاز خسروی , فعل , نثرفارسی , شبه قاره