خوشنویسی ایرانی به مثابه نشانه دیاگرامی: تحلیلی مبتنی بر نشانه شناسی شناختی

در این پژوهش قصد داریم با بررسی یک اثر خوشنویسی منتخب، به عنوان یکی از سرنمون های آثار فاخر خوشنویسی ایرانی، نشان دهیم که خوشنویسی ایرانی خصوصیاتی مشابه نشانه های دیاگرامی دارد. با این فرض، از آنجا که شناخت و ذهن انسان بدن­مند است، ابتدا با استفاده از مفاهیم ساختاری خوشنویسی ایرانی و قوانین گشتالت سعی می­کنیم به درکی حسی از این اثر برسیم. در بعد، برای واکشی معنای مفهومی از این اثر، مدل آمیزه نشانه­شناختی برانت (۲۰۲۱) را به کار می­گیریم و معنایی را که پس از مواجهه با اثر، ساخت فضای آمیزه و اعمال طرح­واره­ها به طور مفهومی ساخته می­شود، با عنوان فضای معنا در این الگو پیشنهاد می­دهیم. معنای مفهومی به­مانند معنای حسی می­تواند با تغییر در دیدمایه (مفهومی) تغییر کند؛ زیرا این دیدمایه، ماحصل درک حسی و طرح­واره­های مخاطب است. تحلیل اثر خوشنویسی مورد نظر از دو منظر فوق با تمرکز بر مفاهیم شناختی چون انتخاب، دیدمایه، برجستگی، پویایی و روابط هم نشینی و جانشینی به روشنی سوال این پژوهش را پاسخ داد و مشخص نمود که این اثر خوشنویسی را می توان ماهیتا یک نشانه دیاگرامی در نظر گرفت؛ چراکه نوع سازمان دهی فرم های خوشنویسی بر پایه مفاهیم شناختی مورد نظر به گونه ای انجام گرفته است که درک مفهومی اثر را ضمانت می کند.

Keywords:

نشانه های دیاگرامی , قوانین گشتالت , آمیزه نشانه شناختی , دیدمایه , خوشنویسی ایرانی