نگاهی به التفات و انواع آن در شعر حافظ

؛«حافظ» در میان مفاخر و شاعران از چنان جذابیتی برخوردار است که اگر شعر. دانش و اندیشه او به درستی تبیین و توضیح دادهشود؛ و برنامه های فرهنگی و هنری متنوعی در هم آمیخته شود و ارائه مناسبی از آن صورت بگیرد می تواند موجبات جذب همهاقشار جامعه به خصوص طبقه جوان و نوجوان را به شعر و اندیشه او فراهم آورد و در استحکام و استواری زبان و ادب فارسی نقشمهم و موثری ایفا کند. صنعت «التفات» یکی از اسلوب های بدیعی ادب ایران است. انتقال کلام از اسلوبی به اسلوب دیگر مثلا ازغیبت به خطاب یا از خطاب به غیبت با از غیبت به تکلم «التفات» نام دارد. ایجاد شادابی در مخاطب و جلوگیری از خستگی شنونده،فایده و حکمت این اسلوب بدیعی است. از پدیده التفات به عنوان یکی از تکنیک های متعدد زیبایی بخشی یاد می شود که سببآشنایی زدایی در متون می گردد. چرا که با بهره گیری از این صنعت ادبی در حقیقت، ساختار تکراری و یکنواخت کلام که برایمخاطب آشنا شده است تغییر می یابد و ادیب با چرخشی ناگهانی در شیوه بیان خویش, از اسلوب دیگری که خلاف روش اولی استبهره می گیرد. هدف از مقاله حاضر بررسی التفات. انواع آن و کاربرد در غزلیات حافظ است که بصورت کتابخانه ای انجام شده است.در تبیین کار کردهای بلاغی التفات، از مفاهیم ویژه ی زبان شناسی همچون؛ برجسته سازی، هنجار گریزی، آشنایی زدایی یاریجست و از التفات به عنوان یکی از ابزار هایی که منجر به ساختار شکنی می شود نام برد. این پژوهش بر آن است تا ضمن بررسیتطور تاریخی این آرایش کلامی در ادب فارسی، با نگاهی به ادب عرب و نیم نگاهی به ادب غرب، نارسایی مطالب مربوط به التفاترا آشکار ساخته و با در نظر داشتن توسعه معنایی آن، تعریف جامعی از این شگرد ادبی ارائه دهد و انواع چند گانه ی آن را در قالبواگردانی های دستوری، خطابی، بافتی، معنایی و... بر شمارد. در نهایت پژوهش حاضر التفات را هرگونه تغییر و دگرگونی خلافعادت در روال عادی کلام می داند که با عملکرد بر محور عمودی شعر، ضمن اقناع حس زیبایی شناسی مخاطب، با درنگ و تاملیکه ایجاد می کند. همانند زنجیره ای ابیات را به یکدیگر پیوند داده و بر انسجام کلام می افزاید.

Keywords:

التفات , غزلیات حافظ , کارکردهای بلاغی , صنعت ادبی