قرق بهاره سبزکوه، بهره برداری پایدار با حفاظت بومی جوامع محلی

منطقه سبزکوه در استان چهارمحال و بختیاری به عنوان یکی از ییلاقات ایل راه دزپات از قدیمی ترین مسیرهای عشایری در ایران است . بخشی از سبزکوه با وسعت حدود ۳۴ هزار هکتار در قالب منطقه حفاظت شده، تحت حفاظت سازمان محیط زیست وبخشی از آن با وسعت ۴۰۰ هکتار به عنوان ذخیرهگاه جنگلی چهارطاق تحت مدیریت سازمان جنگل ها قرار دارد. همچنین از سال ۱۳۹۴ بخشی از سبزکوه (تنگ صیاد، ذخیره گاه زیست کره) ثبت جهانی شدهاست . با جاده کشی و ورود راه به داخل مراتع منطقه همزمان ارزش اقتصادی بالای پوشش گیاهی ، این منطقه مورد بهره برداری ناپایدار توسط افراد غیربومی و برخی ساکنان، به صورت علف چینی بی رویه قرار می گرفت . تا اینکه بزرگان جامعه محلی تصمیم گرفتند برای حفظ پوشش گیاهی وکمک به زادآوری گیاهان بومی (موسیر، بن سرخ و کلوس) و جانوران (کبک )، قرق بهاره (موقت ) را در منطقه شمالی سبزکوه، ما بین چهارطاق تا وستگان پیاده سازی کنند. این حرکت جمعی نوعی از حفاظت مردمی و بر پایه نظام مالکیت ارضی (سامانه ای عرفی ) و با احیای سنت دشت بانی در فرهنگ عشایری با مشارکت ۱۲ روستا در ۱۰ پلاک عرفی منطقه از سال آغاز ۱۳۸۸ شد. بدین ترتیب در کنار حفاظت و مدیریت دولتی در منطقه سبزکوه، با برنامه ریزی و اجرای قرق بهاره توسط مردم محلی ، شکلی از حفاظت جامعه محلی در منطقه برقرار شد. در ابتدا این نوع حفاظت و قرق، ساختار تعریف شده ای نداشت . بعدها در تعیین قرقبانها و ساماندهی پرداخت مالی مباحثی میان اهالی پدید آمد. در این فرآیند از ابتدا بخش دولتی همراه بودهاند هرچند در چگونگی پشتیبانی از این فعالیت ارزنده جامعه محلی ، سردرگمی وجود داشت . اما جلسات منظم سالانه در محل فرمانداری ناغان به طور پیوسته ادامه داشته است . یکی از نکات قابل توجه در روند توسعه قرق بهاره این بود که جامعه محلی بدلیل برخی شایعات و بی اعتمادی به منبع تامین اعتبار کمک بلاعوض دفتر تسهیلات در سال ۱۳۹۹ را نپذیرفت و همچنان به اداره این حرکت جمعی با منابع داخلی پرداخت .

Keywords:

بهرهبرداری پایدار , حفاظت تنوع زیستی , قرق بومی , سبزکوه , جوامع محلی