تحلیل و مقایسه تاب آوری معیشتی خانوارهای روستایی حوضه دریاچه ارومیه از لحاظ موقعیت مکانی روستاها (ساحلی/غیرساحلی و استان آذربایجان شرقی/غربی)

تغییر اقلیم و کم شدن سطح آب دریاچه ارومیه با اعمال تاثیر منفی بر کشاورزی و معیشت خانوارهای روستایی حوضه دریاچه می تواند باعث تغییراتی در تاب آوری معیشتی خانوارهای روستایی شود. با توجه به اینکه عامل مکانی و جغرافیایی عامل مهمی در تاب آوری معیشتی است، تحقیق حاضر به مقایسه تاب آوری معیشت خانوارهای روستایی حوضه دریاچه از نظر موقعیت مکانی روستاها پرداخته است. برای بررسی وضعیت تاب آوری از روش شاخص سازی تاب آوری استفاده شده است که در تحقیق حاضر دارای زیرشاخص های ظرفیت بافر، خودسازماندهی و ظرفیت یادگیری است. ابزار تحقیق پرسشنامه بود که روایی آن از طریق نظرات اعضای هیات علمی دانشگاههای زنجان و ارومیه تایید شد. برای بررسی پایایی پرسشنامه نیز از ضریب آلفاکرونباخ استفاده شد. جامعه آماری تحقیق خانوارهای روستایی حوضه دریاچه ارومیه در استان های آذربایجان شرقی و غربی بودند که ۴۹۵ مورد از آنها از طریق نمونه گیری چندمرحله ای انتخاب و مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج تحقیق نشان داد که میانگین تاب آوری برابر با ۴۴/۰ بود که نشان از تاب آوری متوسط داشت. میانگین شاخص خودسازماندهی، ظرفیت یادگیری و ظرفیت بافر نیز به ترتیب برابر با ۵۵/۰، ۳۷/۰ و ۴۶/۰ بود. آزمون های مقایسه میانگین نشان داد که میانگین تاب آوری در دو استان آذربایجان شرقی و غربی دارای تفاوت معنی دار بود (۰۱۳/۰=p، ۵۰/۲=t) و استان آذربایجان شرقی تاب آورتر بود. میانگین شاخص ها و مولفه-های ظرفیت بافر (۰۰۰/۰=p، ۸۶/۳=t)، سرمایه های طبیعی، اقتصادی و اجتماعی نیز دارای تفاوت معنی دار بود و درآذربایجان غربی بیشتر بود. میانگین مولفه های خودسازماندهی (۰۰۳/۰=p، ۹۸/۲=t)، ظرفیت یادگیری (۰۰۰/۰=p، ۱۲/۴=t)، اعتماد در قرض، مبادله کار، تعهدبه یادگیری، برنامه ریزی، تجربه و آزمایش، مشارکت در دسترسی به اطلاعات و مکانیزم بازخورد به صورت معنی دار در آذربایجان شرقی بیشتر بود. میانگین تاب آوری در روستاهای ساحلی و غیرساحلی تفاوت معنی داری (۱۳۸/۰=p، ۴۸۶/۱=t) با یکدیگر نداشت. میانگین ظرفیت بافر (۰۰۰/۰=p، ۵۶۳/۳=t)، سرمایه اجتماعی، سرمایه طبیعی و دانش فرصت ها و تهدیدها به صورت معنی دار در روستاهای ساحلی بیشتر بود. میانگین شاخص های خوداتکائی، قوانین و عرف محلی و تعاونی و شبکه به صورت معنی دار در روستاهای غیرساحلی بیشتر بود. بنابراین، پیشنهاد می شود با تنوع بخشی به فعالیت ها و منابع معیشتی، سازماندهی کشاورزان و بهبود بخشیدن به وضعیت یادگیری و انتقال فناوری های نوین به ارتقا تاب آوری کشاورزان منطقه کمک شود.

Keywords:

آسیب پذیری , خودسازماندهی , سرمایه , ظرفیت یادگیری , معاش