طراحی و اعتباریابی الگوی برنامه درسی مسئله محور مبتنی بر رویکرد زیبایی شناسی در دوره ابتدایی

هدف: پژوهش حاضر با هدف طراحی الگوی برنامه درسی مسئله محور مبتنی بر رویکرد زیبایی شناسی در دوره ابتدایی انجام شده است. برنامه درسی مسئله محور محتوایی است که در قالب مسئله در بستر مسائل مختلف ارائه می شود. به همان اندازه که هنر در زندگی انسان تاثیرگذار بوده است، در رشد و تحول کودکان نیز نقش مهمی ایفا می کند. از طرفی هنر با توجه به ماهیت محتوایی و ظرفیت مسئله مدار و ارتباط بیشتر با زندگی عینی کودکان می تواند بستر مناسبی را جهت تحقق برنامه درسی مسئله محور در دوره ابتدایی فراهم آورد. با استفاده از روش های زیبایی شناسی در برنامه ریزی درسی دانش آموزان نسبت به مسائل حساس تر می شوند، چون بینش خوبی به جهان کسب می کنند. بنابراین در پژوهش حاضر با عنایت به تفکیک ناپذیری شناخت از عاطفه، رویکرد هنر و زیبایی شناسی به عنوان یک رویکرد مبنا در برنامه درسی مسئله محور مطرح می شود. در مورد کاربرد یادگیری مسئله محور و رویکردهای زیبایی شناسی در برنامه درسی می توان ادعان کرد که استفاده از ظرفیت های مسئله مداری و رویکردهای هنری در ایجاد میل و انگیزه برای یادگیری عمیق و معنادار دانش آموزان بسیار با اهمیت است و فضای لذت بخشی برای تجربه یادگیری چالش برانگیز، انگیزشی، لذت بخش و اجتماعی دانش آموزان مهیا می کند. در واقع، از مهم ترین جنبه های نوآوری پژوهش، تلفیق ساختار هنری و زیباشناختی در پرورش کارکردهای شناختی و مهارت های حل مسئله است.مواد و روش ها: از نظر شیوه گردآوری داده ها روش پژوهش کیفی از نوع تحلیل محتوای کیفی بوده است. جامعه پژوهش منابع چاپی و الکترونیکی مرتبط با برنامه درسی مسئله محور، موضوعات مرتبط با رویکرد هنر و زیبایی شناسی در برنامه درسی و هم چنین آموزش ابتدایی است که در قالب رساله ها، مقالات، گزارش های پژوهشی و کتاب در فاصله سال های (۲۰۰۰ تا ۲۰۲۲) انتشار یافته اند. برای انتخاب نمونه از بین مقالات، منابع و اسناد موجود از روش نمونه گیری هدفمند متوالی از نوع نمونه گیری نظری استفاده شده است. در مرحله ی تجزیه تحلیل داده ها از روش تحلیل محتوای عرفی استفاده شد؛ که در آن پژوهشگر از طریق ادراک و فهم خود از متن مورد مطالعه، نوشتن تحلیل اولیه را آغاز نموده و این کار ادامه پیدا می کند تا پیش زمینه هایی برای تشکیل کدها آغاز شود و بعد براساس تشابهات و تفاوت ها طبقه بندی و دسته بندی شوند. به منظور تجزیه و تحلیل یافته ها از شیوه کدگذاری باز، محوری و انتخابی استفاده شد و به منظور تعیین روایی و پایایی یافته ها از شیوه تایید همکاران پژوهش و چند جانبه نگری برای تایید اعتبار بهره گرفته شد.بحث و نتیجه گیری: یافته های پژوهش که در قالب عناصر چهارگانه برنامه درسی مدون گردید، در بعد هدف شامل ۴ مقوله اصلی (پرورش تفکر خلاق- پرورش تفکر هنری- پرورش تفکر شهودی و پرورش تفکر بصری) است، بعد محتوا شامل ۳ مقوله اصلی (مسئله سازی- نقش معلم و نقش یادگیرندگان) است. بعد روش های تدریس شامل ۳ مقوله اصلی (روش های ترکیبی- روش های هنری و روش های فعال) است و در آخر، در عنصر ارزشیابی ۲ مقوله اصلی (ارزشیابی کیفی و ارزشیابی عمومی) از منابع متعدد بدست آمد.  نتایج پژوهش حاکی از آن است که رویکرد هنری می تواند دانش را در قالب رویکردی تعاملی ارائه دهد و به درک بهتر مفاهیم توسط دانش آموزان یاری رساند. استفاده از ظرفیت های مسئله مداری و رویکردهای هنری در ایجاد میل و انگیزه برای یادگیری عمیق و معنادار دانش آموزان بسیار با اهمیت است و فضای لذت بخشی برای تجربه یادگیری چالش برانگیز، انگیزشی، لذت بخش و اجتماعی دانش آموزان مهیا می کند. با توجه به گستره معنایی و کارکردهای وسیع هنر و زیبایی شناسی، برنامه درسی مسئله محور می تواند باعث یکپارچگی و پویایی بین عقل و روح دانش آموزان شود و منجر به کشف و تولید ایده های نو و پاسخ های خلاق در جهت حل مسائل گوناگون شود. هم چنین پژوهش حاضر توجه سیاست گذاران، برنامه ریزان، مدیران و معلمان را به این موضوع جلب می کند که می توانند از ظرفیت های هنری برای ارتقای مهارت های حل مسئله و تربیت و شکوفایی استعدادهای متنوع دانش آموزان دوره ابتدایی بهره مند شوند. هم چنین در جهت اعتباریابی الگوی پیشنهادی بین متخصصان موضوع اجماع نسبی حاصل گردید.

Keywords:

برنامه درسی مسئله محور , دوره ابتدایی , طراحی برنامه درسی , هنر و زیبایی شناسی