نقش تعزیه در تحول و اعلای موسیقی ملی ایران (از حضیض مجالس عشرت تا اوج معنویت وتقدس)

مطالعه تاریخ موسیقی نشان می دهد که ساز و آواز از زمان های دور، بیشتر در خدمت بزم شاهان و مجالس طرب و گناه بوده است. گزارش هایی که از دربار ساسانیان و حضور نوازندگانی چون باربد و نکیسا در تاریخ ثبت شده، نشان دهنده آن است که هنر موسیقی در خدمت صاحبان قدرت و ثروت بوده است و پس از اسلام نیز شاهد حضور خوانندگان و نوازندگان فراوان در دربار خلفای اموی و عباسی و سایر سلسله های کوچک و بزرگ حکومتی هستیم. آمیخته شدن آواز و موسیقی با مجالس طرب و گناه و باده خواری و شهوت رانی، موجب گردید تا در روایات بسیار و به تبع آن، فتاوای فقهای شیعه، «غنا» حرام اعلام شود و مورد نهی شدید قرار گیرد. این چگونگی تا قرن ها، ادامه پیدا کرد و غالبیت استفاده از موسیقی در مجالس گناه، امکان معرفی صورت های حلال آن را از میان برد تا آن گاه که تعزیه (شبیه خوانی) به تسخیر ساز و آواز پرداخت و به یک یار این هنر پرجاذبه را به خدمت ترویج معارف دینی و نمایش مذهبی درآورد. در این مقاله ضمن بررسی سیر تاریخی تحول موسیقی (غنا) از حضور در مجالس عیش دربار تا شبیه خوانی و تعزیه، به نقش این آیین مذهبی در تغییر ماهیت موسیقی از حرام به حلال پرداخته شده است.

Keywords:

تعزیه (شبیه خوانی) , غنا (موسیقی) , هنر مذهبی , ادبیات نمایشی , آیین های عزاداری