تحلیل ساختار روایی منظومه جمال و جلال بر اساس الگوی ولادیمیر پراپ

یکی از شیوه های تحلیل ساختاری داستان، روش ریخت شناسی ولادیمیر پراپ است که بر پایه کنش شخصیت ها بنا شده است. در این مقاله که به شیوه توصیفی و تحلیلی نگاشته شده است، مطابق نظریه پراپ به تحلیل ریخت شناسی و ساختاری منظومه جمال و جلال اثر محمد نزل آبادی که یکی از آثار مهم و ناشناخته قرن نهم هجری است، پرداخته شده است. منظومه جمال و جلال، ورای ظاهر عاشقانه و روایی خود، سرشار از بن مایه های عامیانه، عیاری، رمزی و عرفانی است که در میان منظومه های عاشقانه ادبیات فارسی، ساختار متمایز و بی نظیری دارد. در بررسی و تحلیل ساختاری منظومه، مشخص شد که ساختار داستان به جهت کارکرد و شخصیت، با الگوی پراپ تا حدودی مطابقت دارد؛ هر چند که در حرکت های نه گانه داستان، به سبب ساختار خاص قصه، با عدم توالی و حذف و اضافه برخی از خویش کاری ها روبه رو هستیم. از میان شخصیت های هفت گانه پراپ، برخی شخصیت ها، به سبب شباهت کارکرد و به اقتضای داستان، با هم ادغام و یا حذف شده اند که آنان را می توان در چهار دسته قهرمان، شاهزاده خانم، یاریگر و شریر طبقه بندی کرد. برخی از این شخصیت ها در بخش هایی از قصه، خواه یا ناخواه در محدوده کارکرد شخصیت دیگری وارد و باعث هم پوشانی می شوند.

Keywords:

ریخت شناسی , تحلیل ساختاری , داستان رمزی عاشقانه , منظومه جمال و جلال , محمد نزل آبادی