واکاوی نظریه جبر ، اختیار و بین الامرین از دیدگاه فلاسفه

مباحث نظریه جبر و اختیار یکی از مهم ترین موضوعات در زمینه علم فلسفه است که در طول تاریخ فیلسوفان غرب و شرق در مورد این موضوع به تفکر پرداختند به گونه ای که به عنوان نمونه علامه طباطبایی نیز در تفسیر المیزان به ابعاد مختلف جبر و اختیار پرداخته است. هدف از انجام این پژوهش واکاوی نظریه جبر، اختیار و بین المرین از دیدگاه فلاسفه بود که با استفاده از روش اسنادی و بهره گیری از منابع کتابخانه ای، احادیث، آیات و روایات قرآن کریم انجام گرفت. براساس آیات قرآن کریم ، انسانی موجودی است که با توجه به مشیت الهی دارای اختیار است .خداوند به انسان عقل و اختیار ارزانی داشت تا او خود با این موهبت الهی آینده خویش را بنا نماید که بر گرفته از ریشه یا ماده خیر می باشد که تحت عنوان برگزیدن بهترین امر معنا پیدا می کند. و اجبار انسان به نکوهش و ستایش تکالیفی که از روی اجبار و زور باشد ، عملی قبیح طلقی می شود و با توجه به اقتضاء عدل و حکمت الهی ، پروردگار از افعال و اعمال قبیح پاک و مبراست. براساس آیات قرآن ، خداون سبحان بندگان را نه به فعلی مجبور و نه آنان را رها کرده است که این مصداق معنای امر بین الامرین است امر بین امرین نظریهای است که نشان می دهد در حالی که افعال انسان مرتبط با خود اوست اما در اراده ذات الهی نیز قرار می گیرد ، اما اراده و اختیار انسان در عرض ارادهی الهی نیست تا شریک در ارادهی الهی شود، بلکه در طول اراده الهی است یعنی اراده و اختیار و قدرت انسان، یکی از اجزاء علت تامه ی افعال اختیاری اوست.

Keywords:

جبر , اختیار , بین الامرین , فلسفه , نظریه