آبشخورهای تعلیمی قابوس نامه در آراء حکمای یونان باستان بر اساس نظریه بینامتنیت ژرار ژنت

یکی از راه های علمی بررسی تعاملات ادبی و فرهنگی ملل، بررسی میزان و نحوه حضور بینامتنی عناصر زبانی، فرهنگی و اندیشگانی آن ها در متون ادبی یکدیگر است. مطالعه بینامتنی متون ادبی ایران و یونان باستان می تواند میزان و نحوه دادوستد ادبی، فکری و فرهنگی آن ها را به خوبی نشان دهد. از مهم ترین جلوه های مراودات فرهنگی ایران و یونان، تجلی آراء تربیتی، اخلاقی و اجتماعی حکمای یونان باستان در قابوس نامه است. این مقاله به روش توصیفی-تطبیقی تعاملات بینامتنی قابوس نامه را با استناد به شواهد متعدد و متنوع، بر اساس نظریه ژرار ژنت تحلیل کرده، به این نتایج دست یافته است که کثرت موضوعات اخلاقی و اجتماعی ماخوذ از حکمای یونان باستان در قابوس نامه، گویای اهمیت اخلاق در سعادت فردی و اجتماعی حکمای یونان باستان و توجه ادبای ایران به این سرزمین به عنوان یکی از خاستگاه های مهم دموکراسی جهان است. توجه بارز عنصرالمعالی به حکمت افلاطون ناشی از تفکر آرمان شهری وی در تالیف قابوس نامه تحت تاثیر آموزه های یونان باستان و معارف تمدن های گوناگون بشر است. بسامد بالای بینامتنیت ضمنی، به ویژه ترجمه هنری و تلمیح، متناسب با حیثیت ادبی والای قابوس نامه و فراوانی بینامتنیت صریح، به ویژه نقل قول و ارسال المثل، نشان امانت داری، اندوخته فراوان حکمی و حافظه قوی عنصرالمعالی و استناد آشکار وی به حکمای یونان برای اقناع و ترغیب مخاطب است.

Keywords:

بینامتنیت , حکمت , ژرار ژنت , قابوس نامه , یونان باستان