براعت استهلال با تکیه بر مثنوی «شهنشاه نامه سلیمانی» (شاهنامه عارف)

براعت استهلال از زیباترین و فنی ترین آرایه های ادبی و صنایع معنوی علم بدیع در نظم و نثر فارسی است که قدمت آن به پیش از اسلام می رسد و در آثار منثور فارسی به زبان پهلوی نیز از این آرایه استفاده شده است. نیز در حکم مقدمه و دیباچه آثار منثور و مطلع های اشعار است و به نوعی آن را در حکم نظیرهای کوتاه بر متن دانسته اند در ادب اروپایی در آغاز داستانها به شکل مقدمه داستانهای تراژدی یونانی و اروپایی مانند آثار شکسپیر خودنمایی می کند. این آرایه از مهم ترین مهارتها و شگردهای فردوسی در پیشبرد داستان بوده که برای برقراری ارتباط عمیق تر با متن حائز اهمیت است. مقلدان و پیروان فردوسی نیز حماسه های خود را با این آرایه آذین بسته اند که یکی از آن پیروان، فتح الله عارف در قرن دهم هجری است که با آوردن مطلع هایی که گاهی مستقل از متن اصلی اندوگاهی متصل به متن، آرایه براعت استهلال را نشان داده است. در این مقاله سعی شده است با تعریف، مقایسه، تطبیق، ارائه نمونه هایی از صنعت ادبی «براعت استهلال» در ادب فارسی و آثار حماسی با تکیه بر مثنوی «شهنشاه نامه سلیمانی» پرداخته شود و به مواردی چون ستایش خرد، اطاعت محض از پادشاهان، نکوهش رذایل اخلاقی، نکوهش جهان ناپایدار و بیوفا، دادگری و احسان شاهان، قطعی بودن مرگ و مواردی دیگر دست یافت.

Keywords:

براعت استهلال , حماسی , مطلع , شهنشاه نامه سلیمانی و شاهنامه عارف