بلاغت زیباشناسی و معناگریزی «هیچانه ها» در ادبیات عامیانه کودکان

هیچانه­ها، اشعاری هستند که به­سبب گریز از اصول و قواعد ادبیات نوشتاری رسمی، از ادبیات شفاهی و عامیانه سرچشمه می­گیرند و آمیزه­ای از بازی­های کلامی و موسیقایی به­شمار می­روند که به­ظاهر، حاوی پیامی نیستند. هیچانه­ها با اینکه بی­معنا به­نظر می­رسند؛ اما سرشار از حرکت و رویدادند. مفاهیم به­هم پیوسته هیچانه­ها و خیال­انگیزی بسیارشان، دنیایی پر از هیجان را برای کودک به­تصویر می­کشد؛ دنیایی که قاعده و قانونی ندارد و مانند تخیل کودکان به هر­جا که دلش بخواهد سر می­زند و از هر چیزی که بخواهد قصه­ای می­سازد. این پژوهش به­یاری گردآوری داده­ها به­روش کتابخانه­ای و بر پایه تحلیل داده­ها، عمدتا به­صورت کیفی و روش استدلالی استقرایی، با بررسی «بلاغت زیباشناسی»، از­جمله هنجارگریزی زبانی و نحوی، مشارکت حسی، آهنگین بودن، خیال­پردازی­های نامتعارف، وارونگی تصویر، تصویرسازی­های فرا­ واقعیتی، پویا­سازی و جان­بخشی به اشیا، بی­زمانی و بی­مکانی و نیز «بلاغت معناگریزی»، از­جمله معنا­ستیزی، حتی بی­معنایی، فقر اندیشه و تکرار محتوا به تحلیل هیچانه­ها می­پردازد. نتایج تحقیق نشان می­دهد، هیچانه­ها اشعاری پویا و زنده در عرصه ادبیات عامیانه هستند که متناسب با شرایط زمانی و مکانی، تغییر و تحول می­یابند و ویژگی­های بلاغی زیباشناسی و معنایی آن­ها، بیشتر در ساختارهای زبانی و فرم نمود پیدا می­کند و هنجارشکنی در حوزه هم­نشینی و جانشینی از مهم­ترین ویژگی آن­هاست. معناگریزی نیز از ویژگی­های جدایی­ناپذیر هیچانه­ها به­شمار می­رود.

Keywords:

folkloric literature of child , nonsense verse , aesthetic rhetoric , meaningfulness , ادبیات کودک عامیانه , هیچانه , بلاغت زیباشناختی , معناگریزی