ارائه تحلیلی کاربردی ازمنشاء و راهکارهای کنترل گرد و غبار شهرستان سرخس

بهره برداری های غیراصولی و بارگذاریهای بیش از ظرفیت و توان سرزمین (کشاورزی دیم، چرای مفرط و پیش از موعد دام، بهره برداری آب های زیرزمینی بیش از حد مجاز و ...)، در کنار آثار مشهود تغییرات اقلیمی، طبیعت سرخس را از آستانه تابآوری خارج نموده و پهنه ای خوفناک و مهیب از ماسههای ناپایدار بجا گذاشته است که تهدیدی جدی برای زیست پذیری و استقرار تاسیسات، سکونتگاهها، راه های مواصالتی (جاده و راهآهن) و سایر زیرساختهای این شهرستان تبدیل گردیده است. معرفی منشاء و کانون اصلی تولید گرد و غبار در هر منطقه، همواره محل مناقشه بین متخصصان و کارشناسان اجرایی در نهادهای مرتبط است. در همین راستا تحقیق حاضر با هدف بررسی روند تخریب سرزمین و شناسایی منشاء اصلی تولید گرد و غبار شهرستان سرخس و ارائه یک تحلیل کاربردی جهت کنترل و مهار آن به مرحله انجام رسید. برای این منظور روند تغییرات پوشش گیاهی با استفاده از تصاویر سنجش از دور ی ماهواره لندست و سنتینل و شاخص MSAVI در بازهی زمانی ۲۰۲۳-۱۹۹۵ و در محیط Terrst۲۰۲۰ تعیین و موقعیت و ویژگی اراضی تخریبیافته شناسایی شد. در ادامه نقشه حاصل با نقشه کاربری اراضی تلفیق گردید. نتایج بررسی روند تغییرات شاخص MSAVI نشان داد متوسط این شاخص از ۲۰۹/۰ در سال ۱۳۷۴ به ۱۳۷/۰ در سال ۱۴۰۳ کاهش یافته است. همچنین نتایج نشان داد نشان داد که بیشترین سطح مناطق تخریبیافته (۸۸ دردصد) در اراضی زراعی و تنها ۶ درصد از این مناطق در کاربری مرتع واقع است. همچنین ۴۸/۴ درصد از مناطق تخریب یافته در محدوده جنگل های دست کاشت قرار گرفته است. به طور کلی میتوان اذعان نمود که تغییر کاربری اراضی از طریق شخم و شیار (در اراضی تحت مالکلیت آستان قدس رضوی) و نتیجتا تبدیل مراتع به دیمزارهای کم بازده اصلیترین عامل تخریب سرزمین و بیابانزایی و متعاقبا تشدید پدید گرد و غبار در شهرستان سرخس بوده است. در این میان هر گونه اقدام جهت کنترل و مهار گرد و غبار میبایست مبتنی بر اصول کشاورزی حفاظتی هم زمان با اجرای طرحهای چندمنظوره (کشت گیاهان پایا، کم آبخواه و اقتصادی)، رعایت ظرفیت مرتع و در نهایت پیادهسازی رویکرد مدیریت پایدار سرزمین با تاکید بر پایداری معیشت اجتماعات محلی باشد.