مطالعه غلظت بخش های پایدار و ناپایدار فلزات مس، کادمیم ، سرب و جیوه براساس روش استخراج پی در پی در رسوبات سطحی حوزه جنوبی دریای خزر

فلزات سنگین جزء آلاینده هایی هستند که در بوم سازگان های آبی مشکلات بسیاری را برای آبزیان و در نهایت برای انسان ایجاد می کنند. رسوبات به عنوان منبع ذخیره برای آلاینده های فلزی هستند که از دو منشاء طبیعی و انسان ساخت ناشی می شوند. بنابراین هدف از این مطالعه تعیین غلظت بخش های پایدار و ناپایدار فلزات مس، کادمیم ، سرب و جیوه رسوبات سطحی براساس روش استخراج پی در پی در اعماق ۱۰ و ۳۰ متری آب دریا در هشت نیم خط (Transect) طی سال های ۱۳۹۷ (پاییز و زمستان) الی ۱۳۹۸ (بهار و تابستان) در حوزه جنوبی دریای خزر–سواحل ایران بود. نتایج نشان داد که میانگین غلظت (SE±) مس، سرب ، کادمیم (برحسب میلی گرم بر کیلوگرم وزن خشک) و جیوه (بر حسب میکروگرم برکیلوگرم وزن خشک) به ترتیب در بخش پایدار برابر (۱.۳۷±۱۷.۰۸)، (۸.۹۶±۸۶۷.۸۰)، (۶۴.±۴.۸۲)، (۰۵.±۵.۴۲) در بخش ناپایدار (۰.۶۶±۳.۰۹)، (۱.۲۳±۲۲.۸۰)، (۰.۱۶±۹.۷۰)، (۰.۰۵±۸.۱۳)  ثبت گردید. مقایسه غلظت بخش ناپایدار که قابل دسترس موجودات زنده است با استانداردهای جهانی نشان داد که غلظت عناصر مس و جیوه کمتر از استانداردها بود اما غلظت سرب وکادمیم بالاتر از استانداردهای جهانی ثبت گردید و نشان دهنده منشا انسان ساخت این دو فلز می باشد. نتایج اندازه گیری فلزات سنگین در رسوبات نشان داد که منشاء این فلزات بیشتر از منابع طبیعی و ژئوشیمیایی است و منابع انسان ساخت سهم کمتری داشته است. از نتایج تحقیق حاضر می توان نتیجه گرفت که تعیین غلظت کل فلزات سنگین نمی تواند نتایج دقیقی از آلودگی منطقه را نشان دهد لذا برای تعیین و ارزیابی آلودگی و تعیین دسترسی زیستی فلزات برای موجودات زنده شایسته است از بخش های پایدار و ناپایدار فلزات سنگین بهره برد.

Keywords:

Metal pollutants , Surface sediments , Sequential extraction technique , Caspian Sea , Iran. , آلاینده های فلزی , رسوبات سطحی , استخراج پی در پی , دریای خزر , ایران.