ارزیابی وضعیت ارگونومیک و اختلالات اسکلتی- عضلانی کاربران رایانه در ایران: کاربردی از مدل فرانظری

مقدمه: ارگونومی مناسب محل کار برای جلوگیری از صدمات شغلی بسیار مهم است؛ چرا که رعایت اصول ارگونومی سبب کاهش اختلالات اسکلتی- عضلانی (Musculoskeletal disorders یا MSDs) در کاربران رایانه می شود. به همین دلیل، شناخت عوامل موثر در محیط کار با رایانه اهمیت زیادی دارد. بنابراین، هدف از انجام پژوهش حاضر، تعیین وضعیت ارگونومیک و MSDs کاربران رایانه مراکز بهداشتی- درمانی شهر مشهد و عوامل مرتبط با آن با استفاده از مدل فرانظری بود. روش ها: این مطالعه مقطعی از بهمن سال ۱۴۰۱ تا اردیبهشت سال ۱۴۰۲ با مشارکت ۲۳۴ نفر از کارکنان مراکز بهداشتی شهر مشهد انجام شد. برای نمونه گیری، مراکز پنج گانه بهداشتی به صورت طبقه در نظر گرفته شد و از تمام طبقات، افراد دارای معیار های ورود، وارد تحقیق شدند. داده ها با استفاده از پرسش نامه مشخصات دموگرافیک، پرسش نامه سازه های مدل فرانظری، پرسش نامه اختلالات اسکلتی- عضلانی Cornell (Cornell Musculoskeletal Discomfort Questionnaire یا CMDQ) و چک لیست ارزیابی سریع تنش اداری (Rapid Office Strain Assessment یا ROSA) جمع آوری و در نرم افزار SPSS تجزیه و تحلیل گردید. یافته ها: نمره نهایی ROSA نشان داد که ۱۶۸ نفر (۸/۷۱ درصد) در سطح هشدار و ۶۶ نفر (۲/۲۸ درصد) در سطح ضرورت مداخله قرار داشتند. MSDs در اندام های گردن (۲/۶۹ درصد)، قسمت تحتانی و فوقانی پشت (۴/۵۰ و ۷/۴۸ درصد) و شانه راست (۳/۴۸ درصد) بیشتر از سایر اندام ها بود. از نظر قرار گرفتن در سازه مراحل تغییر در مدل فرانظری، بیشتر افراد در مرحله تعمق بودند و قصد تغییر رفتار طی شش ماه آینده را داشتند. نتایج مدل خطی عمومی نشان داد که جنسیت (۰۲۰/۰ = P)، سطح تحصیلات (۰۰۳/۰ = P) و ساعت کار با رایانه (۰۴۱/۰ = P) در کنار موانع درک شده (۰۴۳/۰ = P)، بیشترین تاثیر را در وضعیت ارگونومیک کاربران داشت. نتیجه گیری: ایستگاه های کاری کار با رایانه در مراکز بهداشت، دارای سطح خطر بالا می باشند. نتایج به دست آمده از تحقیق حاضر می تواند به عنوان راهنمایی جهت طراحی و توسعه مداخلات در جمعیت های شاغل در سازمان ها و اداره ها استفاده شود.

Keywords:

Ergonomics , Computer , Musculoskeletal disorders , Rapid office strain assessment , Transtheoretical model , ارگونومی , رایانه , اختلالات اسکلتی- عضلانی , ارزیابی سریع تنش اداری , مدل فرانظری