بررسی اثر سامانه کم فشار گرمایی در انتقال گردوخاک به دریای خزر و سواحل جنوبی آن در یک مطالعه موردی

وقوع پدیده گردوخاک هر ساله سبب بروز خسارات مالی و جانی زیادی می شود. در این مطالعه رخداد گردوخاک ۲۷ ماه مه سال ۲۰۲۴ با استفاده از داده ها و محصولات ماهواره ای، داده های بازتحلیل و مدل های عددی بررسی شد. در تصاویر ماهواره ای توده گردوخاک غلیظی در منطقه ای واقع در غرب ترکمنستان، بخش وسیعی از دریای خزر و سواحل جنوب شرقی آن مشاهده شد. مقادیر عمق نوری هواویزها در این منطقه قابل توجه بود و هواویزها از نوع گردوخاک بودند. تحلیل همدیدی نشان داد که یک سامانه کم فشار گرمایی در نیمه شرقی دریای خزر و سواحل آن مستقر بود که چرخش میدان باد و به همراه آن توده گردوخاک، در اطراف مرکز آن مشاهده شد. در ترازهای میانی جو زبانه های پرارتفاع جنب حاره از عرض های جنوبی تا شمال ترکمنستان کشیده شده و تقریبا تمام منطقه تحت تاثیر آن قرار داشت. بنابراین از یک طرف وجود حرکات صعودی ناشی از کم فشار گرمایی در سطح سبب وقوع پدیده گردوخاک شد و از طرف دیگر سامانه پرارتفاع در تراز های بالاتر مانع از نفوذ ذرات گردوخاک تا ارتفاعات بیشتر شدند؛ بنابراین غلظت سطحی افزایش یافت. خروجی مدل HYSPLIT انتقال گردوخاک از مناطق غرب ترکمنستان به دریای خزر و از آنجا به سواحل جنوب شرقی را به خوبی نشان داد. پیش بینی های ۴۸ و ۷۲ ساعته مدل WRF-Chem انتقال گردوخاک از ترکمنستان به دریای خزر، افزایش قابل توجه غلظت سطحی گردوخاک بر روی آن و انتقال گردوخاک به شمال ایران را نشان دادند. به دلیل عدم وجود داده های مشاهداتی غلظت ذرات معلق در منطقه مورد مطاله امکان مقایسه کمی خروجی مدل وجود نداشت ولی می توان بیان کرد که در این مورد مطالعاتی مدل به خوبی توانسته است الگوی گردوخاک در منطقه را پیش بینی کند.

Keywords:

گردوخاک , دریای خزر , ترکمنستان , کم فشارگرمایی , پیش بینی , مدل WRF-Chem