پاکسازی خونین و زایش معنوی: واکاوی فلسفه خشونت جمعی در ماجرای گوساله سامری از منظر روان شناسی، جامعه شناسی و عرفان اسلامی

این پژوهش با رویکردی بینارشته ای و از طریق خوانش تطبیقی-تحلیلی روایت های عهد عتیق (سفر خروج) و قرآن کریم (به همراه تفاسیر معتبری چون الدر المنثور و تفسیر قمی)، به بازخوانی واقعه پاکسازی خونین قوم بنی اسرائیل پس از پرستش گوساله طلایی می پردازد. در تقابل با خوانش رایج از این رویداد به مثابه مجازاتی کور، استدلال محوری مقاله آن است که این خشونت جمعی را باید در قالب یک «مناسک گذار جمعی» و یک «شوک درمانی اگزیستانسیال» فهمید که شرط ضروری برای دگردیسی جامعه ای «برده منش» و آماده سازی آن برای پذیرش «ده فرمان»—یعنی قانون بنیادین یک تمدن نوپای توحیدی—بوده است. این واکاوی با به کارگیری سه استعاره کلیدی پیش می رود: 1. استعاره پزشکی (خشونت به مثابه عمل جراحی رادیکال برای نابودی بافت سرطانی فساد)، 2. استعاره روانکاوانه (کشتار به منزله نبرد نمادین با هیولای درون و قربانی کردن «خود» کهن)، و 3. استعاره جامعه شناختی (واقعه به عنوان یک «ترامای تاسیسی» که مرز هویتی جدیدی را حک می کند). در نهایت، این رویداد نه به عنوان یک شر محض، بلکه در قامت یک «عمل نیکوی دشوار» تحلیل می شود که کارکردهای پالایش، تمایز و گذار را به انجام رساند و زمینه را برای زایش نظمی اخلاقی فراهم ساخت..

Keywords:

پاکسازی خونین , گوساله سامری , خشونت جمعی , روانشناسی دین , جامعه شناسی دین , فلسفه دین