داوری الکترونیکی در حل وفصل اختلافات سهامداران شرکت های بورسی

این پژوهش با رویکردی تحلیلی تطبیقی به بررسی جایگاه و کارکرد داوری الکترونیکی در حل وفصل اختلافات سهامداران شرکت های بورسی در ایران پرداخت. یافته ها نشان داد که با توجه به پیچیدگی روابط سهامداران، تراکم دعاوی و حساسیت های بازار سرمایه، سازوکارهای سنتی قضایی کارآمدی لازم را نداشتند. داوری الکترونیکی توانست ضمن تسریع در رسیدگی، کاهش هزینه ها، تضمین محرمانگی و ارتقای دسترسی سهامداران خرد به عدالت، ظرفیت ارتقای کارایی نظام حقوقی و اقتصادی را فراهم سازد. با این حال، پژوهش نشان داد که چالش هایی چون ضعف زیرساخت های فناورانه و امنیت سایبری، ابهام در پذیرش ادله الکترونیکی، نبود انسجام نهادی میان سازمان بورس، هیات داوری و دادگاه ها، و تردید در مشروعیت اجتماعی این سازوکار، مانع بهره گیری کامل از ظرفیت های آن بود. بررسی تطبیقی نیز آشکار ساخت که نظام های پیشرفته ای مانند ایالات متحده و بریتانیا با تصویب مقررات شفاف، پذیرش قواعد UNCITRAL و بهره گیری از فناوری های نوین، داوری الکترونیکی را به طور موثر نهادینه کرده بودند. در ایران، مرزبندی میان دعاوی قابل داوری و دعاوی انتظامی یا مرتبط با نظم عمومی بازار از مسائل اساسی بود که نیازمند اصلاحات تقنینی و پیش بینی مستثنیات روشن تشخیص داده شد. بر این اساس، راهکارهایی در سه سطح پیشنهاد گردید: اصلاح قوانین برای رسمیت بخشی به داوری الکترونیکی و پذیرش ادله دیجیتال؛ تشکیل کمیته نظارتی ذیل سازمان بورس برای صیانت از حقوق سهامداران اقلیت و انطباق آرا با قواعد آمره؛ و توسعه سامانه های ODR مبتنی بر رمزنگاری و بلاک چین برای تضمین امنیت داده ها. در نهایت، پژوهش نتیجه گرفت که نهادینه سازی داوری الکترونیکی مستلزم رویکردی چندبعدی و هم سوسازی حقوق داخلی با استانداردهای بین المللی است و بدون بازسازی اعتماد عمومی و انجام مطالعات میدانی، موفقیت کامل این سازوکار محقق نخواهد شد.

Keywords:

داوری الکترونیکی , اختلافات سهامداران , بازار سرمایه