روابط اجتماعی مبتنی بر ولایت در قرآن کریم

هدف این پژوهش، تبیین قلمرو و الزامات مقوله «ولایت -به مثابه یکی از عناصر بنیادین روابط اجتماعی در جامعه اسلامی- از منظر قرآن کریم است. در فرهنگ قرآنی، روابط اجتماعی مبتنی بر ولایت در دو سطح درون گروهی و برون گروهی تعین می یابد. سطح درون گروهی، به عمیق ترین و جامع ترین نوع ارتباط میان مومنان اشاره دارد، در حالی که بعد برون گروهی، فاصله گرفتن از سایر عناصر متضاد یا مخدوش کننده این روابط را نشان می دهد. این پژوهش با رویکرد تفسیر موضوعی و با روش تفسیر قرآن به قرآن انجام شده و حول محور پرسش اصلی زیر سازمان یافته است: ولایت در منظومه معرفتی قرآن کریم در دو سطح درون گروهی و برون گروهی چگونه صورت بندی می شود و چه دلالت های اجتماعی درپی دارد؟ یافته های پژوهش نشان می دهد که ولایت اجتماعی مومنان نسبت به یکدیگر را می توان از نیازهای بنیادین جامعه اسلامی دانست. به گونه ای که این ولایت، قوام و پایداری جامعه اسلامی را تضمین می کند و دستیابی به اهداف این جامعه را در سایه آن ممکن می سازد. در مقابل، قرآن کریم به صورت صریح و با لحنی بسیار شدید از پذیرش ولایت کفار پرهیز می دهد؛ شدتی که درباره کمتر گناهی تکرار شده است. این هشدار وحیانی از دو جهت قابل بررسی است: اول، نگرش ذاتی کفار نسبت به مومنان، که علی رغم ظاهر دوستی و همدلی، در باطن دارای کینه های عمیق بوده و نسبت به پیشرفت جامعه اسلامی، حسادت می ورزند. دوم، پیامدهای فاجعه بار و جبران ناپذیر ناشی از پذیرش ولایت کفار در جامعه اسلامی است؛ زیرا این ولایت، نه تنها روحیه های پذیرفتگان را دگرگون می کند، بلکه آنها را به سوی پذیرش خلق و خویی سوق می دهد که با ارزش های جامعه کفر همخوانی دارد. در واقع، چنین رابطه ای زمینه ساز شکل گیری گروه های نفاق در درون جامعه اسلامی است. گروه هایی که عمق و گستره زیان های آنها برای جامعه اسلامی بی مانند است.

Keywords:

Wilayah , social relations , Community of faith , Affectionate Relations , Disbelievers