مسئولیت بین المللی دولت ها در قبال نقض حقوق بشر ناشی از الگوریتم های هوش مصنوعی و سامانه های نظارتی مبتنی بر اینترنت اشیا

رشد پرشتاب الگوریتم های هوش مصنوعی و سامانه های نظارتی مبتنی بر اینترنت اشیا، ضمن افزایش کارآمدی در مدیریت داده ها و کنترل های دولتی، پیامدهای نگران کننده ای در زمینه نقض حقوق بنیادین بشر به همراه داشته است. استفاده دولت ها از این فناوری ها در حوزه های امنیتی، انتظامی و اداری، امکان نظارت گسترده، تحلیل رفتاری و تصمیم گیری خودکار را فراهم ساخته و به بروز الگوهای تازه ای از تبعیض، حریم زدایی و محدودیت آزادی های فردی منجر شده است. پرسش اصلی این پژوهش آن است که بر پایه قواعد موجود حقوق بین الملل، به ویژه اصول مندرج در پیش نویس مواد مسئولیت دولت ها برای اعمال متخلفانه بین المللی (ARSIWA) و اسناد جهانی حقوق بشر نظیر میثاق بین المللی حقوق مدنی و سیاسی، دولت ها تا چه اندازه در قبال نقض حقوق بشر ناشی از بهره گیری یا سوءکاربرد سامانه های هوش مصنوعی و اینترنت اشیا مسئولیت بین المللی می یابند. این پژوهش با رویکردی توصیفی–تحلیلی و تطبیقی، اسناد الزام آور و رویه نهادهای بین المللی از جمله شورای حقوق بشر، کمیته حقوق بشر سازمان ملل و گزارش های تخصصی یونسکو و شورای اروپا را بررسی کرده و بر چالش های انتساب اقدامات فناورانه به دولت، مرزهای صلاحیت سرزمینی در فضای دیجیتال و نقش نظارت موثر دولت ها بر بازیگران خصوصی متمرکز است. یافته ها نشان می دهد که اگرچه اصول کلی مسئولیت دولت ها در قلمرو فضای سایبری قابل اعمال است، ویژگی های خودکار و الگوریتمی این سامانه ها موجب ابهام در تشخیص عاملیت، کنترل و نظارت می شود. در نهایت، پژوهش حاضر بر ضرورت بازتعریف تعهدات دولت ها در زمینه تنظیم فناوری های هوشمند، توسعه استانداردهای بین المللی حمایت از داده ها و تقویت پاسخ گویی نهادی در برابر آسیب های ناشی از هوش مصنوعی تاکید دارد.

Keywords:

مسئولیت بین المللی , هوش مصنوعی , اینترنت اشیا , نظارت دیجیتال , حقوق بشر