تاثیرات انقلاب اکتبر ۱۹۱۷ روسیه بر ساختار اقتصادی ایران در اواخر دوره قاجار

این مقاله به بررسی تاثیرات عمیق و چندبعدی انقلاب اکتبر ۱۹۱۷ روسیه بر اقتصاد ایران در اواخر دوره قاجار می پردازد. با استفاده از روش تحقیق تاریخی-تحلیلی، استدلال می شود که فروپاشی ناگهانی امپراتوری تزاری نه تنها یک شریک تجاری اصلی را از ایران گرفت، بلکه باعث ایجاد بحران های زنجیره ای در نظام پولی، شبکه های حمل و نقل، کشاورزی و سیاست گذاری اقتصادی ایران شد. این خلا قدرت در شمال ایران، میدان را برای نفوذ انحصاری بریتانیا باز کرد و وابستگی اقتصادی ایران را به سمت قدرت غربی دیگری سوق داد. در عین حال، این شوک خارجی، تلاش های اولیه برای خودکفایی و بازتعریف سیاست اقتصادی ملی را نیز در ایران برانگیخت. یافته های مقاله نشان می دهد که انقلاب اکتبر به عنوان یک نقطه عطف تاریخی، سهم بسزایی در تشدید بحران های اقتصادی پایان دوره قاجار و شکل دهی به روابط اقتصادی و سیاسی ایران در قرن بیستم داشت. این پژوهش تاکید می کند که پیامدهای انقلاب فراتر از جنبه های سیاسی بوده و ساختار اقتصادی ایران را در ابعاد مختلف متاثر ساخته است. بررسی اسناد تاریخی نشان می دهد چگونه فروپاشی روابط اقتصادی دیرینه به رکود بخش کشاورزی شمال ایران انجامید و بحران ارزی ناشی از آن، تورم گسترده ای را در پی داشت. همچنین، اختلال در زیرساخت های حیاتی مانند راه آهن، جابه جایی کالاها را با مشکل مواجه ساخت. در این شرایط، بریتانیا با انعقاد قرارداد ۱۹۱۹، موقعیت خود را در اقتصاد ایران تثبیت کرد. در نهایت، این مقاله نشان می دهد که چگونه این تحولات، زمینه ساز بازنگری در سیاست های اقتصادی ایران و شکل گیری گفتمان جدیدی در مورد خودکفایی اقتصادی شد.

Keywords:

انقلاب اکتبر , اقتصاد ایران دوره قاجار , روسیه تزاری , بریتانیا , بحران پولی , راه آهن تبریز-آستارا , قرارداد ۱۹۱۹