گذار پارادایمی در کیفیت آموزشی ایران: تحلیلی بر رویکردهای سنتی، مدرن و فرامدرن در مدیریت و آموزش

کیفیت در آموزش، مفهومی پویا و وابسته به پارادایم های حاکم بر هر عصر است. این مقاله با روش شناسی مروری-تحلیلی، به واکاوی و مقایسه سه رویکرد کلان سنتی، مدرن و فرامدرن در حوزه آموزش و مدیریت کیفیت می پردازد و وضعیت نظام آموزشی ایران را در این گذار پارادایمی تحلیل می کند. مسئله اصلی، وجود یک «عدم انسجام پارادایمیک» در نظام آموزشی ایران است؛ نظامی که ساختار و ارزیابی آن عمیقا سنتی (محتوا-محور و مبتنی بر حافظه)، گفتمان و اسناد بالادستی آن مدرن (تلاش برای استانداردسازی و کارایی)، و آرمان های بخشی از نخبگان و نیازهای جامعه آن، فرامدرن (تاکید بر تفکر انتقادی و کثرت گرایی) است. یافته ها نشان می دهد که رویکرد سنتی با محوریت معلم، کتاب درسی و آزمون های پایانی (به ویژه کنکور)، همچانان پارادایم مسلط در عمل است. رویکرد مدرن، با وجود تلاش ها برای پیاده سازی الگوهایی چون مدیریت کیفیت جامع (TQM) و تدوین اسنادی مانند «سند تحول بنیادین»، عمدتا به تقلید شکلی و ایجاد بوروکراسی جدید منجر شده و در تغییر فرهنگ بنیادین نظام ناکام مانده است. رویکرد فرامدرن نیز، با تمام اهمیتش در پرورش شهروندان خلاق و منتقد، در حد زمزمه هایی در محافل آکادمیک و برخی اقدامات فردی باقی مانده و با ساختار متمرکز و یکسان ساز نظام در تضاد است. این مقاله نتیجه می گیرد که کلید تحول کیفی در آموزش ایران، نه انتخاب یکی از این رویکردها، بلکه حرکت به سوی یک «سنتز بومی شده»، اصلاح ساختار معیوب سنجش (کنکور) و توانمندسازی واقعی مدارس و معلمان برای عمل در یک چارچوب منعطف و کثرت گراست.

Keywords:

کیفیت آموزشی , مدیریت کیفیت , پارادایم سنتی , پارادایم مدرن , پارادایم فرامدرن