تبیین تاثیر محیط های یادگیری خلاق بر انگیزش و خلاقیت دانش آموزان دوره متوسطه: نقش واسطه ای متغیرهای روان شناختی در یک مطالعه نیمه آزمایشی

هدف این پژوهش، بررسی تاثیر محیط های یادگیری خلاق بر انگیزش و خلاقیت دانش آموزان دوره متوسطه اول بود. با توجه به نقش محوری محیط آموزشی به عنوان یک عامل تعیین کننده در پرورش شایستگی های شناختی و عاطفی، این مطالعه با رویکردی ترکیبی (کیفی و کمی) انجام شد. جامعه آماری پژوهش را دانش آموزان و معلمان دوره متوسطه اول تشکیل دادند که از میان آنان، نمونه ای به روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای انتخاب شد. داده ها از طریق پرسشنامه های استاندارد سنجش خلاقیت و انگیزش و همچنین مصاحبه های نیمه ساختاریافته با معلمان و دانش آموزان گردآوری و با استفاده از روش های آماری توصیفی و استنباطی (تحلیل کوواریانس) و تحلیل مضمون مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. یافته های کمی حاکی از آن بود که محیط های یادگیری خلاق به طور معناداری منجر به افزایش نمرات انگیزش درونی (۰۵/۰>p) و خلاقیت (۰۵/۰>p) در گروه آزمایش در مقایسه با گروه کنترل شد. تحلیل داده های کیفی نیز سه مضمون اصلی «تعلق شناسی مدرسه»، «تقویت خودکارآمدی» و «فرصت سازی برای اکتشاف» را به عنوان مکانیسم های موثر این محیط ها شناسایی نمود. در مجموع، نتایج گویای آن است که طراحی و استقرار محیط های یادگیری خلاق، با تدارک فضایی پویا، جذاب و حمایتگر، نه تنها انگیزش دانش آموزان را ارتقا می بخشد، بلکه از طریق فراهم آوردن بستر لازم برای تجربه و ایده پردازی، سطح خلاقیت آنان را نیز افزایش می دهد. بر این اساس، پیشنهاد می گردد سیاست گذاران و برنامه ریزان آموزشی، تمهیدات لازم برای بسترسازی و نهادینه سازی چنین محیط هایی را در دستور کار خود قرار دهند.

Keywords:

محیط یادگیری خلاق , انگیزش تحصیلی , خلاقیت دانش آموزان , دوره متوسطه اول , آموزش نوین , پژوهش ترکیبی