آثار وجود کارست در منطقه کارواندر شهرستان خاش بر مبنای بررسی های صحرایی و وقوع شکستگی کارستی در مخزن سد گوئیچ

سد خاکی گونیچ که در شمال منطقه کارواندر شهرستان خاش، طی سال های 1383 تا 1384 بر روی پی سنگ آهکی احداث گردیده است. رخنمون های آهکی در جناحین سد و در بخش میانی آن بخوبی قابل مشاهده است. عدم انجام مطالعات ژئوتکنیکی، و دقت کم مشاور در سنگ شناسی و بررسی ساختارهای زمین شناسی محل باعث گردیده تا در اولین مرحله از آبگیری سد تعداد 2 فروچاله با قطر حدود 10 متر و عمق 8 متر در فاصله حدود 100 تا 150 متری محور سد در مخزن آن ایجاد گردد و سیلاب استحصالی در مخزن که حداکثر 300000 متر مکعب برآورد شده بود، در مدت زمانی کوتاه (حدود 10 ساعت) از مخزن تخلیه گردد که به اظهار شاهدان با ایجاد صدای مهیب همراه بوده است. این حجم از سیلاب خروجی هیچ گونه تأثیری بر روی دبی قنوات و چاه های پایین دست نداشته است. در این بررسی با انجام بازدیدهای صحرایی، اندازه گیری های دقیق شیب و امتداد لایه بندی سنگها و ساختارهای زمین شناسی انجام شد و توالی سنگ لایه ها تعیین گردید. برای تحلیل اطلاعات از نرم افزار Rockwork استفاده گردید. نتایج حاصل از اندازه گیری های صحرایی و تحلیل آنها نشان داد که محل احداث سد بر روی یک ناقدیس آهکی با لایه های ماسیو و بعضاً متناوب با شیل احداث گردیده که تنش های فشاری و کششی ایجاد تاقدیس، فعالیت های گسلی در منطقه باعث ایجاد شکستگی های متعدد در آن شده است. تماس آب های زیرزمینی واجد گازهای کربن دی اکسید محلول که باعث اسیدی شدن آب زیرزمینی گردیده با سنگهای آهکی که در نتیجه فرایندهای تکتونیکی، به ویژه در امتداد شکستگی ها، درزه و شکاف ها این امکان را فراهم آورده تا انحلال شدید در سنگهای آهک محل صورت گیرد و در نتیجه حفرات انحلالی متعددی ایجاد گردد.ذخیره آب در مخزن سد باعث اشباع آبرفت روی سنگ کف آهکی گردیده است که علاوه بر افزایش وزن آبرفت، پارامترهای هیدرودینامیکی خاک (مقاومت برشی و چسبندگی) کاهش یافته و باعث ریزش این آبرفتها در حفرات انحلالی موجود در آهک شود و در نتیجه تعداد دو فروچاله در سطح زمین را باعث شده است. با بررسی های حاصل از این پژوهش و با تعیین امتداد و نوع سنگ کف، موقعیت گسلها، امکان ایجاد فروچاله های متعدد دیگر در مخزن سد با آبگیری در مراحل بعدی محتمل است.

Keywords:

سد , ساختار زمین شناسی , آهک , فروچاله , انحلال