بادگیر، میراث گذشته و چشم انداز آینده

حرکت هوا را به دلیل اختلاف فشار جو باد گویند . باد در روی زمین عامل مهمی درتبادل دما و رطوبت و انتقال ذرات معلق است، که این امر در ایجاد شرایط آسایش انسان یا اخلال در آن، نقش مهمی دارد . اهمیت باد در طرح و ساخت محیط مسکونی از دیرباز مورد توجه بوده است . ارسطو در چهار قرن قبل از میلاد و ویترویوس معمار رومی یک قرن قبل از میلاد از روش استفاده باد در معماری و شهرسازی صحبت می کنند. در کشور ما در طی قرون متمادی تمام ساختم انها با توجه به اقلیم و شرایط محیطی ساخته می شده است . این شرایط باعث شده تهویه طبیعی ساختمان در ابنیه سنتی ایران مورد استفاده بسیار داشته باشد که بارزترین نمونه آن بادگیر است . بادگیرها به اشکال مختلف در بسیاری از شهرهای مرکزی و جنوبی ایران مشاهده می شوند، که از لحاظ شکل بیرونی ممکن است، یک، دو، سه، چهار یا چند جناحی و یا چوپقی باشند، باریک وبلند یا کوتاه و حجیم باشند . ساده ویا با تزیینات باشند که هر کدام بر حسب جهت باد مطلوب طراحی و اجرا گردیده اند . بعضی از این بادگیرها فقط از طریق جابجایی هوا (مثل بادگیرها ی جنوبی) و بعضی دیگر، هم از طریق جابجایی هوا و هم از طریق تبخیر (مثل بادگیرهای مناطق مرکزی) این عمل را انجام می دهد. امروزه می توان از بادگیر به عنوان مکمل سیستم تهویه و برودت ساختمان استفاده نمود. به وسیله بادگیر می توان در مواقعی از سال شرایط آسایش را با تهویه طبیعی تأمین نمود و زمانی که باد دیگر نتواند پاسخگوی نیاز ساکنین باشد باید از تأسیسات مکانیکی بهره گرفت . حسن فتحی، معمار شهیر مصری از یک پمپ آب در داخل کانال بادگیر ساختمانهایش استفاده می کرد که با ایجاد فواره ای در روزهایی که هوا گرم و پر گرد و غبار بود، هم از میزان گرما و هم از میزان گرد و غبار هوا می کاست . در برخی ساختمانهایی که اخیراً ساخته می شوند ( همچون مرکز فروش بلوواتر در انگلستان و برج آرموری در چین و …) از بادگیر به منظور تنظیم شرایط محیطی در کنار سیستم های تهویه مطبوع استفاده گردیده است که نقش مهمی در کاهش مصرف سوخت خواهد داشت.