بررسی نماد سواستیکا یا گردونه ی مهرآریایی در تزیینات معماری اسلامی

معماری یکی از کهن ترین هنرها در فرهنگ بشریت می باشد که اگر چه در ابتدا برای برطرف شدن یکی از نیازهای اصلی انسان یعنی نیاز به سرپناه و امنیت کاربرد داشته است ، لیکن میل به نمایش زیبایی و شکوه در انسان سبب شد که از همان ابتدا هر مصنوع دست خود را مزین و زیبا سازد؛ پس به تزیین وآراستن محیط زندگی خویش پرداخت و معماری به مرور با نمادها ،عقاید ،افکار وادیان بشری آمیخته گشت و بازتابی از آنها قرار گرفت. در هنر اسلامی نیز معماری وتزیینات بنا سخت تحت تاثیر دین واندیشه اسلامی قرار دارد .نقش ها وآرایه های تزیینی متعدد،گل وبوته ها وفرم های هندسی تکثیر شده بر دیواره بناها هر یک ازمفهومی نمادین و رمزی پنهانی حکایت می کنند که ریشه در گذشته داشته ونمی تواند با ظهور اسلام یک شبه بوجود آمده وحاوی هیچ تفکر پیشینه داری نباشد ؛چرا که هنر هرگز از «هیچ وپوچ» برنمی خیزد و اصالت آن در «هم آمیزی» عوامل موجود در گذشته نهفته است.نقش چلیپا وچلیپای شکسته از نقوش هندسیی می باشند که بصورت گسترده در تزیینات کاشیکاری،آجر کاری وخوشنویسی بناهای اسلامی مورد کاربرد قرار گرفته اند . چلیپا ی شکسته همان گردونه مهر آریایی یا سواستیکا می باشد که در فرهنگ و باور ایرانیان از کهن ترین زمان تا قبل از ظهور اسلام از نمادهای مقدس به شمار آمده و ازجایگاهی خاص برخوردار بوده است . سواستیکا در بارز ترین مفهوم ، خورشید ، نور، تکامل ، تعالی و نیروی برتر معنا پیدا می کند . نقش و بازتاب آن را می توان به صورت گسترده درآثار باستانی کهن تا سلسله های پادشاهی قبل از اسلام مشاهده کرد. بعد از ظهور اسلام و بازتاب مفاهیم دینی در هنر ومعماری اسلامی « نور» این بار به عنوان شاخص ترین نماد از عالم قدس ونور لم یزلی و نماد وحدت الهی از اهمیت وافری -چه از لحاظ فیزیکی وچه مفهومی-برخوردار می گردد؛ چرا که خداوند نور آسمان ها و زمین است. به فراخور این مساله هر شکل وفرمی که نماد و مفهومی از نور و روشنی باشد مورد توجه قرار داده می شود. در معماری وتزیینات وابسته به آن گردونه مهر این بار با مفهومی برپایه اسلام، گاه به فرم اصلی ،گاه به صورت چلیپا و گاه با گرته برداری و ایجاد تغییرات ، در فرم ها وشکل های دیگری از جمله ستاره چند پر نمود پیدا می کند.