سازه، زلزله و بهسازی لرزه ای

تجربه زلزله های چندساله اخیر از جمله گیلان، زنجان، بم، لرستان و آذربایجان نشان از آسیب پذیری ساختمان های ساخته شده در کشور، در برابر زلزله دارند، زیرا این سازه ها به علل همچون؛ عدم طراحی مناسب ساختمان ها بر اساس آیین نامه های لرزه ای ــ مشکلات آیین نامه ای (اهداف طراحی) - مشکلات اجرایی ــ مصالح غیر استاندارد ــ مهارت ناکافی دست اندرکاران اجرایی - تغییرات در کاربری ساختمان ــ افزایش وزن طبقات ساختمان ــ افزودن طبقات جدید به ساختمان موجود - تغییرات در معماری ساختمان بدون دقت در سیستم سازه ای و … آسیب پذیر می باشند.از این رو، اهمیت و نیاز به ارتقاء عملکرد ساختمان های موجود برای پایداری تحت نیروهای زلزله با روش های بهسازی قابل اعتماد، آسان، سرعت اجرا و اقتصادی، عدم افزایش وزن ساختمان، پر رنگ تر می باشد.افزایش در سختی، شکل پذیری، مقاومت لرزه ای به شیوه های گوناگون، کم و بیش مشکلات اجرایی و تغییرات در معماری ساختمان را به همراه خواهد داشت. از آن جایی که بهسازی لرزه ای را می توان با افزایش پارامترهای بیان شده تقویت نمود، لازم است بعد از این اقدام تمامی مواردی که مداخله برای بهسازی انجام می گیرد با آزمایشات لازم کنترل می شود تا مشخص گردد چقدر به اهداف مورد نظر نزدیک شده ایم. با توجه به این که بهسازی لرزه ای در یک محدوده وسیع صورت می گیرد سرعت اجرای عملیات بهسازی و زمان عدم استفاده از یک ساختمان در اولویت می باشد. ضمناً از بین همه روش ها، آن که دارای فنآوری آسان برای پذیرش، دسترسی ساده به مصالح، عدم وابستگی به شرایط جوی و کم هزینه بودن و عدم افزایش وزن را دارا باشد در اولویت بعدی قرار دارد. در حالی که استحکام و مقاوم سازی ساخت و سازها باید در برنامه ریزی و سیاست گذاری های کلان مسئولان اجرایی از اولویتی ویژه برخوردار باشد. بعد از زلزله بم و رودبار؛ فجایعی که برای مردم این مناطق پیش آمد، مجدداً بحث مقاوم سازی سخن روز همه مسئولین و حتی مردم شده است. عده ای مقاوم سازی را به عنوان «ساختن مقاوم ساختمان های نوساز» مطرح نموده اند و عده ای دیگر بحث «تعمیر، مرمت و مقاوم سازی ساختمان های قدیمی» را مد نظر دارند. نکته ی نگران کننده این است که متاسفانه حتی بعد از وقوع زلزله های اخیر، هنوز ساختمان های خصوصی، عمومی، آموزشی و دولتی در حال احداث است که کلیه ضوابط محاسباتی برا ی مقاوم سازی در برابر زلزله به طور اصولی و صحیح اجرا نمی شود. به هرحال مسئله مقاوم سازی در هر دو زمینه یاد شده (چه ساختمان های قدیم یا بافت های فرسوده و چه ساختمانهای جدید و نوساز) مطرح می باشد. از میان حوادث طبیعی، زلزله معمولا بیشترین صدمه را بر بناهای مصالح بنایی (آجری، سنگی و خشتی) وارد می سازد. این امر صرفا به دلیل شدت امواج ناشی از زلزله نیست، این مصالح، خود از مقاومت کششی اندکی برخوردار هستند و اصولا در طراحی و ساخت این بناها نیز، مقابله با نیروهای افقی مورد توجه قرار نگرفته است. در میان مصالح بنایی نیز، کشور ما را بیشتر بناهای آجری تشکیل می دهند. ضعف جوشکاری در ساختمان های فلزی و کم بودن مقاومت بتن در سقف و پی ساختمان های فلزی و در کل ساختمان های بتنی، معضل بزرگی می باشد و هیچ نوع کنترلی بر آن ها وجود ندارد. قابل ذکر است که اکثر بتن های مصرفی در ساختمان های ساخته شده حتی در چند سال اخیر از مقاومت محاسباتی ضعیف تر هستند و در هنگام وقوع زلزله، فجایع جبران ناپذیری را بوجود خواهند آورد. در این گونه موارد، گزینه بهتر، تخریب و نوسازی کامل ساختمان می باشد. به هرحال وضعیت فونداسیون و مقاومت آن در برابر نیروی زلزله نیز باید بررسی گردد. مقاوم سازی در مورد ساختمان های خصوصی، عملاً در سطح کلان مطرح نمی باشد و ساختمان های عمومی، مخصوصاً مدارس و بیمارستان ها، حائز اهمیت بیشتری هستند.