بررسی روابط و مناسبات مشترک در شیوه ی مجلس گویی صوفیانه باتاکید بر مقتضای حال

مجلس گویی یکی از رسم های کهن و راهی برای فهم و تبلیغ اعتقادات دینی و عرفانی به ویژه برای عوام مردم شمرده می شده است . واعظان ومجلس گویان ضمن اطلاع کافی از علوم شرعی زمانی خویش از زبان و بیانی شیوا و نیکو برخوردار بوده اند و سعی داشتند به نیکی مطلب را درخور فهم مستمع و به اقتضای حال بیان کنند تا سبب تهییج نفوس و انبساط خاطر شنوندگان را فراهم سازند . مطالعه و بررسی مجالس صوفیانه ، خواننده را هرچه بیش تر در شناخت نثر متصوفه از نظر طرح و تنظیم و ترکیب مطالب و عناصر سازنده آن یاری می دهد . علاوه با غور در مجالسبه روابط و مناسباتی می توان برخورد که تمام مجلس گویان در مجالس خطابت خویش همواره آن را رعایت می کرده و بدان پایبند بوده اند . یکی از وجوه مشترک بین مجالس صوفیانه رعایت مقتضای حال مخاطب به عنوان یک محور اصلی بوده است که نگارنده در این مقاله به شیوه تحلیلی و اسنادی به آن پرداخته و سعی کرده است پاره ای از این مناسبات مشترک را مورد کنکاش و واکاوی قرار دهد.

Keywords:

تصوف , عرفان , مجلس گویی , مجالس نویسی , بلاغت , مقتضای حال