سنت تفسیری برجای مانده از معتزله در تفاسیر شیعی و سنی

سنت تفسیری معتزله نه تنها به طور گسترده در سنت تفسیری امامیه باقی مانده است، بلکه شکل دهنده اصلی سنت تفسیری امامیه را نشان می دهد.نویسنده در نوشتار حاضر با بررسی دو کتاب تفسیری التهذیب فی تفسیر القرآن از حاکم جشمی و الکشاف زمخشری اثبات می کند که سنت تفسیری معتزلی در سنت های عمده تفسیری امامیه و اهل سنت جذب شده است. در راستای این هدف، نویسنده ابتدا با ارایه دلایل و شاهد مثال هایی، تاثیر تهذیب جشمی بر مجمع البیان طبرسی را مورد مداقه قرار می دهد. سپس در ادامه، تکیه رازی در مفاتیح الغیب بر الکشاف زمخشری را بررسی می نماید. وی در انتهای نوشتار جهت نشان دادن این تاثیرات، در قالب دو پیوست الف و ب، تفسیر سوره منافقون در تهذیب جشمی و نقل قول رازی از البسیط واحدی و الکشاف زمخشری را ارایه می دهد.

Keywords:

سنت تفسیری معتزله , سنت تفسیری امامیه , تفاسیر شیعی , تفاسیر سنی , التهذیب فی تفسیر القرآن , حاکم جشمی , الکشاف , زمخشری , مجمع البیان , طبرسی , رازی , مفاتیح الغیب , تفسیر سوره منافقون