جستاری بر صور بلاغی نهج البلاغه

بی شک، کلام به عنوان عنصری صایب و انگاره ای موثر در حوزه ی رفتار و ارتباط انسانی شناخته شده است و قدر همت افراد به میزان بهره مندی صحیح و توجه به ملاک و مناط سخن و تشخیص اقتضای زمان و مکان تجلی پیدا می کند. کلام هر میزان متحلی، سنجیده و به دور از اطاله و کژی باشد به همان میزان خاطر گوینده را راضی و ذهن و قلب مخاطب را نیز شادمان و اقناع می کند. طبعا در فرآیند کلام بزرگان سخن، اثربخشی و استمتاع بیشتر محسوس است. نیم نگاهی به کلام ساطع و ذی قیمت امام علی (ع) حقیقت این موضوع را به خوبی ترسیم و نمایان می سازد که کلام وی فروتر از کلام الهی و فراتر از کلام بشری است. لذا، کنکاش در تصاویر بلاغی نهج البلاغه، از دلرباترین تحقیقات ادبی و زیبایی شناسی ادب اسلامی و ایرانی به شمار می رود. وجود اسرار، حلیت و شان بلندکلام امیر سخن در نهج البلاغه، موجب کاویدن اهل بلاغت و ادیبان متبحر در ادوار مختلف گردیده است و هرکس به میزان دانش خود توانسته است تنها به بخشی از این اقیانوس معرفت دست یابد و در آن غور نماید. در این مقاله، به گونه ی ایجاز به بخشی از این زمینه ی دلربا پرداخته می شود و نمونه هایی از تشبیه مرکب و تناسی تشبیه و معانی مجازی، و تمثیل به گونه ی مستقل و معکوس و استعاره ی مکنیه و تخییلیه و ایجاز و نیز جایگاه ترادف در بین آراء بلاغیون به صورت مستند و اجمال، با تکیه بر روش مطالعات کتابخانه ای آورده می شود.

Keywords:

امام علی (ع) , خطبه ها , انواع بلاغت , بلاغیون , نهج البلاغه