نقش بی بدیل عقل رعایه و امام (ع) در تحصیل سعادت با تاکید بر نهج البلاغه

فرمایشات امیرمومنان علی علیه السلام در نهج البلاغه شریف نشان می دهد، تحصیل سعادت (سیر در مسیر و رسیدن به مقصد) نیازمند دو عامل بی بدیل است: یکی عقل رعایه و دیگر ملازمت با امام(ع). گرچه (سمع)، (نقل) و (وعایه) حدیث ارزشمند است لکن همه مقدمه هستند برای رعایه. رعایه و عمل نیز نیازمند عقلی است که به کمال رسیده باشد و آن زمانی تحقق می یابد که از امام(ع) بهره گیرد. اگر جایگاه (سمع: شنیدن)، (اذن) است و جایگاه (وعایه: فهم عمیق)، (قلب) می باشد؛ موضع (رعایه: عمل)، اتصال با امام(ع) و پیشوایش است. تحلیل فرمایشات امیرمومنان(ع) در مواضع گوناگون نهج البلاغه نشان می دهد که عقل، در بسیاری از حوزه ها مانند: معرفت به ذات و شناخت دقیق صفات الهی، فهم نظام آفرینش پروردگار، فلسفه احکام الهی و نیز دلایل عدم استجابت دعا قاصر و ناتوان است. این قصور و درماندگی عقل نیز تنها با یاری و نصرت امام(ع) جبران می گردد و بس. به میزانی که عقل، با امام(ع) و به تعبیر امیرمومنان(ع) در برخی مواضع، عالم ربانی، اتصال یابد، از نقصان نجات یافته و به سعادت راه می نماید. رهنمودهای امام علی(ع) بیانگر آن است که عقل، علاوه بر نقصان ذاتیش، دچار آفت و بیماری نیز می گردد. سر توصیه امام(ع) - در مواضع گوناگون - به دلالت و ارجاع طالبان هدایت به اهل بیت عصمت و طهارت(ع) آن است که آن ذوات مقدسه از آن رو که متصل به نور هدایت و مصون از خطا و لغزش هستند، عقل سالک را ناصر و یاورند تا کاستی هایش را جبران مافات نماید. در این میان عواملی چون، تواضع، ذکر و یاد خدا، پرهیز از ورود به عرصه های پست دنیوی، و نیز ترک دنیا (به معنای صحیح آن) نقشی برجسته در صحت نعمت ارزشمند عقل داشته و از آن سو، تکبر، غفلت، داخل شدن به حوزه های گوناگون پست دنیوی و دنیادوستی، موجب آفت و نقصان عقل خواهد شد؛ لذا در متن گرانبهای نهج، این امور، چنین جلوه گری می کند.

Keywords:

وعایه , رعایه , عقل , قلب , نهج البلاغه