بازخوانی عملکرد حیاط در خانه های سنتی شیراز

حیاط به عنوان جوهره معماری و عمده ترین موضوع آن، با گذشت زمان دچار تغییرات گسترده ای شده است. حضور آشفته این فضا در معماری امروز، کیفیات نامطلوبی را در آن سبب گردیده است؛ بطوریکه در عصر حاضر حیاط تنها، فضای پرکننده بین معبر و ساختمان بوده و کارکردهای سطحی (چون: پارکینگ، انباری، محل رختبندان و ...) می پذیرد. نادیده گرفتن جایگاه حیاط در رفع نیازهای روحی افراد و اثر حیات بخشی آن به فضاهای بسته، خانه های معاصر را به مکانهایی سرد و بی هویت تبدیل کرده؛ که حتی توان پاسخگویی به خواهش های اولیه ساکنین را ندارند. رویکرد حاضر به حیاط، در حالی است که این عنصر ارزشمند در گذشته جزء لاینفک معماری به حساب آمده و دربرگیرنده معنای کامل سکونت است؛ به گونه ای که سازماندهی سایر فضاها با مرکزیت حیاط آغاز می شود و کاربری آنها، وابسته به کارکرد حیاط می گردد. در خانه های سنتی شیراز نیز حیاط به عنوان بخش کلیدی خانه، اصیل ترین الگوی زندگی را ارایه می کند. بنابراین به نظر می رسد بازخوانی مفاهیم و کارکردهای حیاط در این خانه ها، راه حلی باشد برای باززنده سازی بسیاری از عملکردهایی که هم اکنون نیز از ضروریات سکونت است و به دلیل الگوی نامناسب حیاط به حاشیه رانده شده . در پی این هدف، در پژوهش حاضر پس از تعریف کلی حیاط و بررسی مفاهیم موجود در آن، به تشریح کالبدی این فضا و مهمترین عملکردهای آن در خانه های سنتی شیراز پرداخته شده است. روش تحقیق در این پژوهش توصیفی- تحلیلی بوده و قسمت عمده اطلاعات برگرفته از منابع کتابخانه ای (کتب، مقالات و ...) می باشد. در پی نتایج تحقیق، حیاط در خانه های سنتی شیراز، علاوه بر عملکردهایی چون: سازماندهی فضایی، ایجاد حریم و خلوتگاه، تامین نور و تهویه و دید مطلوب، تفکیک قلمرو خصوصی و عمومی، پیوند دهنده انسان با طبیعت است و نقش فرهنگی، اجتماعی، اقلیمی و زیبایی شناسانه دارد. همچنین محل استراحت و تفریح اهل خانه بوده و دربرگیرنده تمام فعالیت های روزانه آنهاست.

Keywords:

حیاط , خانه سنتی شیراز , بازخوانی , مفاهیم , معماری ایرانی