بررسی تطبیقی تفکرات عرفانی باباطاهر عریان و عین القضات همدانی

باباطاهر عریان همدانی از بزرگترین عارفان ایرانی و قدمای اولیاست که اصول و میراث عرفان نظری و عملی وی با چندین واسطه به دست عین القضات همدانی رسیده و در آثار و تعالیمش انعکاس یافته است. باباطاهر استاد شیخ فتحه بوده، شیخ فتحه استاد شیخ برکه و شیخ برکه هم استاد عین القضات. البته در باب منشا میراث عرفان نظری باباطاهر که عمدتا در کلمات قصار او و بعضا هم در دوبیتی هایش متجلی شده است، محققان نظریات متعددی ابراز داشته اند که از آن جمله میتوان به این باور که به گنوسی (= مزدایی) بودن باباطاهر، که اصول عقاید آن با اعتقادات زروانی- مانوی و حکمت فهلوی باستانی پیوند عمیقی داشته است، اشاره کرد. عین القضات در حل معضلات و مشکلات طریقتی خویش از روح پاک باباطاهر مدد میگرفته است؛ هم چنان که در بعضی از مکتوبات خود که به مریدان می نگاشته، مکان نگارش نامه را مرقد باباطاهر ذکر می کند. بسیار بعید و بلکه مستبعد می نماید مریدیدر عرفان عملی و اصول طریقتی از مرادی تبعیت کند، ولی در اصول نظری و عقیدتی، از او روی گرداند. روی همین اصل می توان حکم کرد که سرسلسله مکتب عرفانی عین القضات، کسی جز باباطاهر عریان نبوده است. باباطاهر عریان و عین القضات در امهات مسایل عرفان نظری و عملی با هم اشتراکاتی داشته اند که از آن جمله در مباحث نظری میتوان به وحدت وجود، ولایت و شطح و در مباحث عملی به معرفت، فنا و بقا و محبت اشاره کرد.

Keywords:

عین القضات , عرفان نظری , عرفان عملی , باباطاهر