مسیله شناسی نظام سنجش و پذیرش دانشجویان دوره دکتری در آموزش عالی ایران

از دهه 1990 تضمین کیفیت آموزش عالی و به ویژه دوره های دکتری به عنوان پایه جامعه دانش بنیان به یکی از دغدغه ها و اولویت های اصلی سیاست گذاران و دست اندرکاران عرصه آموزش عالی تبدیل شده و انتشار بیانیه هایی همچون بیانیه بولونیا (1999) و استراتژی لیسبون (2000) با هدف تضمین کیفیت دوره دکتری شاهدی بر این مدعاست (فرجی ده سرخی و همکاران، 1394). در روند اصلاح و بازاندیشی به منظور تضمین کیفیت دوره های دکتری از کجا باید شروع کرد به باور لیپچاتز (1993) در جریان اصلاحات در دوره دکتری فرایند پذیرش، اولین عنصری است که گروه های آموزشی باید بدان توجه کنند. هولندر (2010) نیز بیان می کند که یکی از عوامل بسیار مهم در تضمین کیفیت دوره های تحصیلات تکمیلی رویه های پذیرش استاندارد و فرایندهای پذیرش شفاف است. ازاین رو، موسسات آموزش عالی در تلاش اند تا استانداردهای دسترسی، انتخاب و پذیرش را بهبود بخشند (بیتوسیکوا ، 2010) و در این مسیر رویه های بسیار گزینش گران های را به منظور جذب بهترین دانشجوها در پیش گرفته اند (کم ، 2010). توجه روزافزون به نظام پذیرش دانشجویان در دوره دکتری ناشی از آن است که علاوه بر اهمیت دیگر اجزای دوره دکتری همچون استادان شایسته و برنامه های مناسب، پذیرش دانشجویان شایسته و باانگیزه برای اجرای تحقیق با کیفیت در دوره دکتری نیز مهم است (فاوبر ، 2006).استقرار نظام سنجش و پذیرش دانشجو در آموزش عالی کشور چگونگی و نحوه پذیرش دانشجو و فرایند گزینش و سنجش متقاضیان دوره های تحصیلی یکی از دغدغه ها و مسایل اساسی نظام آموزش عالی کشور بوده است، سابقا سنجش داوطلبان به عنوان یک معضل و مسیله جدی در نظام آموزش عالی کشور تنها به آزمون سراسری (دوره کارشناسی) و به میران کمتری در دوره کارشناسی ارشد شناخته می شد. اما امروزه این معضل همراه با عارضه های روانی و اجتماعی خود به دوره دکتری نیز سرایت پیدا کرده است، به طوری که بحث های اساسی را در بین دانشگاه ها، دانشجویان و مسیولان آموزش عالی مبنی بر داشتن یک فرایند علمی و عادلانه در سنجش و پذیرش داوطلبان این دوره ها به وجود آورده است. به کارگیری شیوه نامناسب در پذیرش دانشجو و فرایند گزینش و سنجش متقاضیان دوره های مختلف تحصیلی، سوا از اینکه ممکن است عدالت آموزشی و فرصت مساوی برای متقاضیان در پذیرش و ورود به این دوره ها را تضعیف نماید، هرگونه کاستی و ضعف در این زمینه ممکن است موجب بروز مشکلات جدی در فرایند آموزشی نیز بشود. ورود داوطلبانی که سوابق تحصیلی قوی و توانمندهای لازم را برای ادامه تحصیل در دانشگاه ها را کسب نکرده اند و همچنین انگیزه کسب مدرک و استفاده از امتیازات اجتماعی ناشی از آن آثار منفی بر کیفیت آموزش و پژوهش دانشگاه ها می گذارد. به طور مثال علاوه بر این، شیوه سنجش و پذیرش نامناسب و ناکارآمد متقاضیان دوره تحصیلات تکمیلی به عنوان یکی از عناصر سیستم آموزش عالی به نوعی در بلندمدت و آینده می توانند دو عنصر دیگر آن را یعنی؛ کیفیت گزینش اعضای هییت علمی و محتوا را تحت تاثیر قرار دهد. این مهم (شیوه سنجش و پذیرش دانشجو) ازآنجا اهمیت پیدا می یابد که بخش عمده ای از فارغ التحصیلان این دوره به عضویت هییت علمی دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی درآمده و به تدوین و ارایه محتوا می پردازند. بنابراین، طراحی و به کارگیری ابزار و فرایند مناسب در سنجش و پذیرش دانشجو به طوری که ضمن توجه به عمق اندیشه و بینش علمی و قابلیت ارزیابی سطوح بالای یادگیری آن ها مانند خلاقیت و تحلیل، بتواند افراد مستعد را شناسایی، و عدالت آموزشی و فرصت برابر برای متقاضیان ورود به دوره های مختلف تحصیلی بخصوص اقشار محروم جامعه را نیز برقرار سازد، اهمیت اساسی دارد. در کشور ما نیز، به ویژه در چند سال گذشته، دوره های دکتری دستخوش تغییراتی بوده که ملموس ترین آن تغییر نظام پذیرش دانشجویان تحصیلات تکمیلی به ویژه دکتری از نامتمرکز به نیمه متمرکز است؛ این تغییرات، موافقت ها و مخالفت هایی را در محافل دانشگاهی به دنبال داشته است. بنابراین، بررسی شیوه سنجش و پذیرش دانشجویان دکتری اهمیت شایانی دارد، چراکه این قبیل مطالعات می تواند به برون رفت از چالش های موجود در نظام پذیرش دکتری در کشور کمک کند. ازاین رو، این پژوهش سعی بر آن دارد تا به بررسی مشکلات و شناسایی مسایل و علل نظام سنجش و پذیرش فعلی در دوره دکتری بپردازد.

Keywords:

دوره دکتری , نظام سنجش و پذیرش دانشجو